‘Controledenken ondergraaft netwerken daklozen’

Gemeenten zouden bij de handhaving rond uitkeringen voor daklozen meer rekening moeten houden met de effecten daarvan op het netwerk van de dakloze, vindt de Federatie Opvang. Beleidsadviseur Rina Beers zegt dat naar aanleiding van een uitspraak van de Centrale Raad van Beroep (CRvB). Die oordeelde dat de gemeente Amsterdam op basis van slordig onderzoek een dakloze een bijstandsuitkering heeft geweigerd.

Verblijflocaties

De dakloze, die sinds maart 2018 bijstand ontvangt, moest bij de aanvraag van zijn bijstandsuitkering in 2017 het formulier ‘Inlichtingen en opgave verblijflocatie(s) dak- en thuisloze’ invullen. Hij gaf daarbij vier adressen op en de tijden waarop hij meestal aan deze adressen verbleef. Elke ochtend was hij ongeveer om 7 of 6 uur ’s ochtends van zijn verblijfadres vertrokken. Het was daarom niet verwonderlijk dat de twee handhavers, die meestal later in de ochtend ter controle bij de adressen aanbelden, meestal voor een gesloten deur stonden. Soms belden zij ook niet aan en wachtten de handhavers tot de aanvrager kwam opdagen, tevergeefs. Geen enkele keer troffen zij de aanvrager aan. Reden genoeg voor de gemeente om de uitkeringsaanvraag af te wijzen omdat de aanvrager de inlichtingenplicht niet nakwam.

Prijsschieten

Het was voor de advocaat van de aanvrager dan ook prijsschieten op de handhavingsrapportage. Door na de vertrektijden de adressen te bezoeken, niet aan te bellen of de observaties al vroeg te staken, was het onderzoek onzorgvuldig uitgevoerd, betoogde de raadspersoon van de dakloze. De rechter beaamde daarop dat het onderzoek inderdaad niet zorgvuldig is uitgevoerd en zette een streep door het collegebesluit van de gemeente Amsterdam. Ook had het college de man niet opgeroepen om de resultaten van de onderzoeken met hem te bespreken of om een toelichting te vragen. Daar had de rechtbank volgens de CRvB rekening mee moeten houden. De rechter oordeelde dat de gemeente de dakloze man met terugwerkende kracht een uitkering moet verstrekken vanaf de eerste aanvraagdatum.

‘Goede manier om snel je vrienden kwijt te raken’

Rina Beers, beleidsadviseur bij Federatie Opvang, vindt het begrijpelijk dat gemeenten de rechtmatigheid van uitkeringen willen controleren maar is desalniettemin kritisch over de manier waarop. ‘Verblijfadressen zijn heel makkelijk te verifiëren met een telefoontje. De controledrift slaat soms echt door. Onlangs vertelde iemand dat hij een nachtenadministratie moest bijhouden met de namen, de adressen, de 06-nummers en de handtekeningen van de gastheren. Dat is een hele goede manier om je vrienden en je netwerk snel kwijt te raken.’

Participatiesamenleving

De argwaan en het controledenken bij gemeenten ondergraven volgens Beers vaak de effectiviteit van uitkeringsvoorzieningen voor daklozen. ‘Als je graag wil dat de participatiesamenleving een succes wordt, versterk dan iemands netwerk in plaats van dingen te doen die dreigend of intimiderend overkomen. Deze mensen denken iets goeds of iets aardigs voor een ander te doen en dan is dit niet de juiste manier om hen te benaderen. In plaats hiervan kan men bijvoorbeeld gaan observeren nádat een telefonische check niks oplevert. Of men kan het wijkteam inschakelen om op een wat fatsoenlijker tijdstuip eens af te spreken voor een kop koffie.’ Als voorbeeld van een betere werkwijze noemt Beers de Rotterdamse bankslapersregeling. Daarmee heeft de gemeente Rotterdam haar beleid volgens Beers ten goede genuanceerd naar aanleiding van een kritisch rekenkamerrapport.