Advertentie
sociaal / Nieuws

Staatscommissie: vereenvoudig inkomensondersteuning

De verschillen tussen regelingen zijn versterkt door de decentralisatie van het sociaal domein.

10 juni 2024
Mileuklachten? Zoek zelf uw gang naar de rechter.

Beleid, wetten en uitvoering die gaan over bestaanszekerheid moeten worden vereenvoudigd. Dat adviseert de Staatscommissie rechtsstaat in haar op maandag verschenen rapport. Daarnaast ervaren gemeenten bij gegevensdeling nog te vaak drempels, wat tot opmerkelijke situaties kan leiden.

Ambtelijk Secretaris Medezeggenschap

JS Consultancy
Ambtelijk Secretaris Medezeggenschap

Teammanager Vergunningen, Veiligheid, Toezicht en Handhaving (VVTH)

Gemeente Zeist
Teammanager Vergunningen, Veiligheid, Toezicht en Handhaving (VVTH)

Burgers die aangewezen zijn op ondersteuning van de overheid ervaren regelingen als een ingewikkeld doolhof. ‘Mensen vallen tussen wal en schip vanwege regelingen die elkaar soms tegenwerken en die zij vanuit angst niet gebruiken’, stelt de staatscommissie. ‘En de politiek blijft na incidenten met nieuwe maatregelen komen.’

Moeilijk

De uitvoering van de inkomensregelingen is volgens de commissieleden versnipperd. ‘Het stelsel van sociale zekerheid bevat nu verschillende regelingen met elk eigen voorwaarden, rechten en plichten. Ook wanneer in verschillende regelingen ogenschijnlijk dezelfde voorwaarden worden gehanteerd, wordt niet altijd hetzelfde bedoeld’, is te lezen in het rapport. Zo staat in veel regelingen het begrip ‘inkomen’, maar is de definitie in de ene regeling anders dan in de andere. Daar komt bij dat de begripsbepalingen voor ‘inkomen’ vaak niet aansluiten op de belevingswereld van inwoners. ‘Dat maakt de regelingen extra moeilijk te begrijpen’, constateert de commissie.

Verschillen

Ondertussen is het inkomensbegrip wel vaak bepalend voor het mogen ontvangen of moeten terugbetalen van een uitkering. ‘De verschillen tussen regelingen zijn versterkt door de decentralisatie van het sociaal domein. Per gemeente kunnen begrippen of voorwaarden nu een andere invulling hebben’, aldus de commissie.

Ervaren rapporteurs

Om het vertrouwen van burgers te herwinnen moet het stelsel ‘eenvoudiger en toegankelijker’ worden. De staatscommissie doet een dringende oproep aan regering en parlement om langjarig samen te werken voor de vereenvoudiging van inkomensondersteuning. Bij de start van een kabinet moeten hierover afspraken worden gemaakt. Het parlement dient de vereenvoudigingsopgave op de voet te volgen, met de inzet van ervaren rapporteurs, zo luidt het advies.

Fraudebestrijding

Verder ziet de staatscommissie dat gemeenten en uitvoeringsorganisaties bij gegevensdeling nog te vaak drempels ervaren. Dit kan leiden tot vreemde situaties. Bijvoorbeeld dat gegevens van inwoners wél gedeeld werden voor fraudebestrijding, maar niet om gedupeerde ouders in het toeslagenschandaal te helpen. ‘Overheidsorganisaties worden door het ontbreken van wettelijke mogelijkheden én door een strikte interpretatie van de Algemene verordening gegevensbescherming (AVG) ontmoedigd om samen te werken’, merkt de commissie op. Dit belemmert het terugdringen van het niet-gebruik van regelingen. ‘Burgers, zeker diegenen die op (inkomens) ondersteuning zijn aangewezen, zijn hierbij het kind van de rekening.’

Slechtere positie

Hierdoor wordt tevens voor iedere samenwerking het wiel opnieuw uitgevonden, en ontstaan er allerlei verschillende regimes voor gegevensdeling. ‘Dit draagt bij aan de ingewikkeldheid van regels voor inkomensondersteuning.’ Kom daarom met een grondslag voor gegevensdeling tussen overheidsorganisaties, zegt de commissie. ‘Dit zal bijdragen aan eenduidigheid en kwaliteit op het gebied van gegevensdeling, met goede waarborgen voor de privacy van de burger.’ Overigens zouden overheidsorganisaties deze gegevensbestanden niet mogen gebruiken om burgers in een slechtere positie te brengen.

Good practices

In haar rapport staat de Staatscommissie rechtsstaat stil bij enkele ‘good practices’ (goede praktijkvoorbeelden). Zo zijn er in Amsterdam, Utrecht en Enschede loketten waar medewerkers direct toegang hebben tot het netwerk van uitvoeringsorganisaties, zoals DUO, de IND, Toeslagen, de SVB en UWV. Het netwerk bestaat uit directe telefonische lijnen. In sommige gevallen zijn er ook medewerkers van de uitvoeringsorganisaties ter plaatse.

In Heerlen werken het sociaal domein, woningcorporaties, de schuldhulpverlening en het juridisch domein samen in een ‘Huis van het Recht’. Met succes: slechts twee van de 281 zaken in de periode 2020- juni 2022 komen bij de rechter terecht; de rest wordt opgelost via samenwerking in het netwerk. Uitgangspunt in de samenwerking is dat het niet moet uitmaken bij welk loket de burger aanklopt.

Reacties: 2

U moet ingelogd zijn om een reactie te kunnen plaatsen.

Hielco Wiersma
Medeoverheden behoren voor de uitvoering van uitkeringsregelingen (gemotiveerd) over alle dringende Rijks-gegevens te kunnen beschikken, zelfs als dat burgers in een slechtere positie kan brengen. De uitgangspositie tussen burgers en Overheden dient namelijk in balans te zijn.
Hielco Wiersma
Wat deze staatscommissie signaleert kan iedereen waarnemen. De vraag is alleen hoe bereik je nieuwe doelen? Was het niet de bedoeling dat de staatscommissie daarover zou adviseren?
Moeten we niet naar een soort nieuwe Omgevingswet in het het Sociale Domein? En dan wel alleen met de hoogst noodzakelijke toeslagen, dus naar meer maatwerk via het fiscale stelsel?
Advertentie