Lage tarieven Wmo; aanbieders haken af

De aanbesteding van de dagbesteding (Wmo) in de gemeenten Elburg, Ermelo, Harderwijk, Nunspeet, Oldebroek, Putten en Zeewolde levert forse problemen op. De tarieven zijn met een kwart gedaald, aanbieders zijn daardoor afgehaakt of dreigen om te vallen en er zijn fouten in het kostprijsonderzoek gemaakt. Noodverbanden zijn inmiddels aangelegd en aan een definitieve oplossing wordt gewerkt.

Schandalig

‘Ik vind het echt heel schokkend’, vertelt de Harderwijkse PvdA-fractievoorzitter Wilco Bos. ‘Er is heel veel onzekerheid onder cliënten en hun naasten. Ik heb huilende mantelzorgers aan de lijn gehad die zorgen voor hun dierbaren met niet-aangeboren hersenletsel, toen zij hoorden dat hun zorgverlener met de dagbesteding zou stoppen. De nazorg door de gemeente, om cliënten na de start van een nieuwe contractperiode onder te brengen bij een andere aanbieder, is ronduit schandalig. De cliënten moesten het zelf maar uitzoeken. Ze kregen een lijstje van andere aanbieders mee waar ze zelf achteraan moesten, maar die niet bleken te voldoen.’

 

Juridisch mijnenveld

Er zijn inmiddels noodverbanden aangelegd en in september gaat de Elburgse wethouder Willem Krooneman (ChristenUnie) − verantwoordelijk voor de inkoop van de zorg voor de zeven gemeenten − met de gecontracteerde aanbieders om tafel zitten om over een iets hoger tarief te praten, maar ‘dit wordt een juridisch mijnenveld’, voorspelt Bos. Hij trekt samen met D66-raadslid Anke Buurman-Kuiper al maanden aan de bel over de aanbesteding Wmo. In maart, mei en juli stelden ze talloze raadsvragen en doken de aanbestedingsstukken in na signalen dat de aanbesteding tot grote problemen zou leiden; bij aanbieders en daarmee bij hun cliënten.

 

Fouten in berekening

Het aanbestedingstraject van de Wmo, waaronder groepsbegeleiding (dagbesteding) maar ook huishoudelijke hulp, startte zo’n anderhalf jaar geleden, vertelt Bos. Door een extern bureau werden de objectieve kostprijzen voor de diverse voorzieningen en/of producten berekend. Die zijn per ingang van de nieuwe contractperiode gaan gelden. ‘De tarieven voor dagbesteding (groepsbegeleiding) zijn met 25 procent verlaagd, terwijl de zorg precies dezelfde blijft.’ Later bleek dat bij de kostprijsberekening fouten zijn gemaakt. Een daarvan is inmiddels erkend. Zo zijn de gemeenten bij de aanbesteding uitgegaan van een maximale groepsgrootte van een begeleider op acht cliënten, terwijl het externe bureau heeft gerekend met een gemiddelde groepsgrootte. ‘Om die reden is de kostprijs niet juist berekend’, schrijft het Harderwijkse college in antwoord op raadsvragen. Bos: ‘Je kunt dan de gunning uitstellen om nog eens goed naar de berekening te kijken en de fouten te herstellen. Dat is echter niet gebeurd.’

 

Afhakers

Met alle gevolgen van dien. Het tarief voor groepsbegeleiding is verlaagd van 12 euro naar 9 euro per uur. Een aantal aanbieders heeft onder protest ingeschreven, weet Bos. Een aantal anderen besloot zich niet in te schrijven, zoals InteraktContour die dagbesteding verzorgt voor mensen met een niet-aangeboren hersenletsel en Zorggroep Noordwest-Veluwe, die onder meer dagbesteding biedt aan ouderen. De nieuwe contracten onder de nieuwe voorwaarden en tarieven zijn in april gegund en op 1 juni ingegaan.

 

Tarieven te laag

‘De aanbesteding is procedureel keurig verlopen, maar de tarieven waren voor ons te laag’, vertelt Roelof Hoving, concernteamlid van Zorggroep Noordwest-Veluwe. Daarom besloot de zorggroep niet aan de aanbesteding mee te doen. De huishoudelijke hulp werd aan een andere organisatie overgedragen; inclusief het personeel. De 1.200 cliënten hebben daardoor hun vertrouwde hulp kunnen behouden. ‘Dit hebben we deels uit financiële overwegingen gedaan, maar ook vanuit strategisch oogpunt.’ De zorggroep wil zich verder specialiseren in de ouderenzorg. Huishoudelijke hulp zou eventueel ook aan andere doelgroepen geboden moeten worden, en daarmee niet meer passen.

 

Risico’s voor aanbieders

Voor dagbesteding geldt een ander verhaal. ‘Daar zagen we dat het tarief met een kwart ging dalen. We kwamen al niet goed uit met de tarieven en met de nieuwe tarieven helemaal niet.’ Het tarief dat gemeente via de Wmo voor dagbesteding betalen ligt sinds 1 juni op 9 euro per uur. Voor cliënten die via de Wet langdurige zorg (Wlz) bij Zorggroep Noordwest-Veluwe dagbesteding krijgen, wordt 16 euro per uur betaald. ‘Bovendien worden alle risico’s op de aanbieders afgewenteld’, aldus Hoving. Als een oudere op het laatste moment om wat voor reden ook niet naar de dagbesteding komt (‘no show’), wordt dit niet zoals voorheen vergoed. ‘Je gaat dan echt geld bijleggen.’

 

Boete op verwardheid

De nieuwe regels voor no show zijn iets waar PvdA-fractievoorzitter Bos zich behoorlijk kwaad om maakt. ‘Als iemand met dementie in de ochtend verward is, stapt hij niet in de taxi om naar de dagbesteding te gaan. Voorheen was die no show in het tarief verdisconteerd, want het vervoer en het personeel was wel geregeld, maar dat is er nu uit. Gemeenten zeggen tegen de aanbieders: verhaalt u die kosten maar op de cliënt. Dat is dus een boete om te verward te zijn. Dat kàn gewoon niet.’ Het college van Harderwijk ziet geen probleem in de nieuwe no show-regeling, zo blijkt uit beantwoording van raadsvragen hierover van Bos en Buurman-Kuiper. ‘Het tarief voor niet nagekomen afspraken (no-show) is niet declarabel omdat er geen ondersteuning geboden wordt. Er is geen sprake van een prestatie, waardoor het niet meegenomen wordt in de tariefstelling. De gemeente wijkt daarmee niet af van de Nederlandse Zorgautoriteit. Ook het zorgkantoor vergoedt geen no show met dezelfde reden (geen prestatie geleverd).’

 

Lacunes

De tariefdaling en de risico’s waren voor de Zorggroep Noordwest-Veluwe reden om niet mee te doen met de aanbesteding voor de dagbesteding, aldus Hoving. ‘We hadden gehoopt dat alle partijen die begeleiding boden zich niet zouden inschrijven, maar zeker de kleine aanbieders hebben toch aan de aanbesteding meegedaan. Zij kunnen het zich niet permitteren opdrachtgevers en cliënten kwijt te raken.’ Na de definitieve gunning kwam de gemeente er echter achter dat er lacunes in de gespecialiseerde dagbesteding zaten, zoals voor ouderen, vervolgt Hoving. Want hoewel sommige aanbieders bij de aanbesteding hadden aangeven begeleiding voor specifieke doelgroepen te kunnen leveren, bleek dat niet het geval. ‘De gemeenten maakten zich zorgen over de zorgcontinuïteit na 1 juni.’

 

Nieuwe aanbesteding

Na overleg is besloten het oude contract met Zorggroep Noordwest-Veluwe te verlengen tot in ieder geval 1 oktober, tegen het oude tarief. Dat mag, stelt Hoving. ‘Als de gunning definitief is en zolang er geen andere aanbieder de door ons geleverde zorg kan overnemen, mag het oude contract worden verlengd. Zie het als een overbruggingsregeling.’ Daarmee is het probleem niet definitief opgelost. ‘Onze huidige cliënten krijgen zonder problemen een herindicatie, maar we kunnen geen nieuwe cliënten aannemen.’ Volgens Hoving gaan de gemeenten nu opnieuw kijken naar de Wmo-begeleiding. ‘Na dat heronderzoek zal er naar verwachting een beter tarief komen. Bij een nieuw tarief is wel een nieuwe aanbestedingsronde nodig, volgens ons.’

 

Geen passend alternatief

Voor cliënten met niet-aangeboren hersenletsel, die bij InteraktContour groepsbegeleiding kregen, dreigde de zorg te stoppen. Ook InteraktContour heeft de aanbesteding aan zich voorbij laten gaan. Nadien bleek er geen ‘passend alternatief’ te zijn, zo antwoordde het Harderwijkse college op raadsvragen van PvdA en D66. De drie zorginstellingen die hadden toegezegd de Harderwijkse cliënten over te nemen, zijn drie dagen voor zij de cliënten zouden overnemen, afgehaakt. Zij hebben de gemeente laten weten ‘niet de nodige kwaliteit te kunnen borgen en daarom haar taak teruggegeven aan de gemeente.’ De regiogemeenten hebben met een InteraktContour een tijdelijke overeenkomst gesloten. InteraktContour wil geen vragen beantwoorden en verwijst naar de gemeenten. 'We doen  geen uitspraken over de hoogte van tarieven en de inhoud van de aanbesteding', aldus een woordvoerder.

 

Ietsje hoger

Ook de Elburgse wethouder Krooneman kon woensdag wegens vakantie niet reageren. Er was bij de gemeente geen vervanger om vragen te beantwoorden. Eerder stelde Krooneman bij Omroep Gelderland dat de kostprijs die de gemeenten betaalden ‘aan de hoge kant was. Daarom hebben wij een objectieve kostprijs laten bepalen met een extern bureau. Maar in die kostprijs bleken wat fouten te zijn gemaakt. Nu gaan wij dus een nieuwe kostprijs berekenen en die zal ietsje hoger uitvallen verwachten wij, maar niet heel veel hoger.’ Volgens PvdA-fractievoorzitter Bos begeven de gemeenten zich daarmee in een juridisch mijnenveld, omdat aanbieders die vanwege het lage tarief niet op de aanbesteding hebben ingeschreven, op deze manier worden benadeeld.

 

Financiering op de schop

Los van de te lage tarieven die de gemeenten voor dagbesteding willen betalen, vindt Hoving dat de financiering van de Wmo-begeleiding niet meer van deze tijd is. Hij is voorstander van financiering van een voorziening, zoals dat ook in Scandinavische landen gebeurt. ‘Daar wordt een locatie door een gemeente gefinancierd. De invulling ervan wordt door verschillende zorgpartners gezamenlijk ter hand genomen.’ Hij weet dat dit niet binnen een half jaar is geregeld, maar ‘dit is wel mijn insteek voor de langere termijn’. Voor de korte termijn hoopt hij op een snelle oplossing. Als de zorggroep straks geen Wmo-cliënten meer heeft omdat hij geen nieuwe cliënten mag aannemen, en alleen nog Wlz-cliënten bij de zorginstelling dagbesteding krijgen, zal een aantal locaties dicht moeten.

 

Harderwijk wilde geen vragen beantwoorden, maar verwees naar Elburg. Elburg trekt de kar in de regionale aanbesteding van de Wmo, zo laat een woordvoerder weten.