Tweede kans voor Zaans Hembrugterrein

De Raad van State zette april 2019 een streep door de herontwikkeling van het Hembrugterrein volgens de flexnormen van de Crisis- en Herstelwet. Anderhalf jaar later stelt Zaanstad nieuwe plannen op. Wellicht ouderwets dichtgetimmerd. 

Kruis

Hij was met zijn vrouw op vakantie in Berlijn, weet Arnoud Beens. De twee laatste dagen van hun trip hing de gemeentelijk projectleider tot ergernis van zijn echtgenote slechts aan de telefoon met het Zaanse thuisfront. ‘30 april 2019’, somt Beens de datum moeiteloos op. De dag dat de Raad van State tot verrassing van de meeste betrokkenen een kruis zette door de plannen die Zaanstad had ontwikkeld voor het Hembrugterrein.

Bezwaar
Duizend woningen moesten daar langs de kades van het Noordzeekanaal en de Zaan verrijzen. Een niet onomstreden project. Het aan de overkant van het kanaal gevestigde Havenbedrijf Amsterdam en enkele bedrijven op het industrieterrein Westpoort maakten bezwaar. Ze vreesden te worden gekortwiekt in hun bedrijfsvoering en kregen van de Raad gelijk.

Zeehavennorm
Ook had de gemeente Zaanstad ten onrechte de Zeehavennorm van stal gehaald, om zo woningen met een hogere geluidsbelasting dan de maximale 55 decibel te kunnen bouwen. Dat mocht volgens de Raad alleen bij ‘beperkte uitbreiding van een bestaand woongebied’. Daar was bij duizend woningen op een verder vrijwel onbewoond schiereiland geen sprake van. ‘Een klap voor Zaanstad en onze woningbouwontwikkeling’, sprak toenmalig wethouder Hans Krieger (ruimtelijke ontwikkeling, VVD).

Nieuw masterplan
Inmiddels zijn we bijna anderhalf jaar na die dertigste april 2019. Voor de gemeente Zaanstad maanden van balen en opnieuw beginnen. De financiële consequenties vielen mee. Planschade en plankosten kwamen eerst bij het Rijksvastgoedbedrijf te liggen en later bij de private ontwikkelaar. Beens: ‘Daar hebben wij als gemeente financieel geen last van.’ Een dezer maanden legt Zaanstad de laatste hand aan een nieuw masterplan dat nog dit jaar moet zijn afgerond.

Bouwambitie
Die haast is niet vreemd, gezien de regionale woningnood. De duizend extra woningen van het Hembrugterrein zijn belangrijk, benadrukt huidig wethouder Wessel Breunesse (GroenLinks). ‘We hebben als gemeente een bouwambitie van twintigduizend woningen, maar zitten aan onze grenzen voor wat betreft de stedelijke contouren. Dus zal dat moeten gebeuren via binnenstedelijke verdichting.’

Diepgravender
Maar te veel haast is niet goed, luidt een van de belangrijkste lessen van de vorige mislukte poging. Het overleg met het bedrijfsleven had diepgravender en, vooral, op een gelijkwaardiger niveau moeten worden gevoerd, erkent Beens. ‘Daarom zijn we nu weer helemaal bij het begin begonnen. Zo van: hoe ziet jullie bedrijf eruit en waar liggen jullie belangen? Dat brede kennismaken wordt door het bedrijfsleven gewaardeerd. Zo voelen zich serieus genomen. De vorige keer vroegen we al kort na binnenkomst wat ze van onze plannen vonden.’

Positiever
Inmiddels is duidelijk dat ook de bezwaarmakers van weleer positiever staan tegenover de herontwikkeling van het Hembrugterrein. Beens: ‘Maar ze hebben daarbij wel hun bedrijfsbelangen en zitten niet te wachten op extra klagers. Dus willen ze graag afspraken maken over de precieze plek waar de woningbouw komt. Liever niet direct aan de kade, zoals de vorige keer, maar een beetje naar achteren, verder bij hun bedrijven vandaan. We zijn best genegen om daarin mee te gaan.’

Realiteitszin
Breunesse ziet bij de ondernemers ‘realiteitszin’, gezien de bredere Zaanse opgaves. ‘Het is ook voor de bedrijven duidelijk dat het Hembrugterrein niet een havengebonden industrieterrein moet worden. Trouwens, ook hun eigen personeel moet betaalbaar kunnen wonen.’

Uitstel
Vanaf 2022 moeten de eerste heipalen de grond in gaan. ‘We zien dat woningbouw in het noorden van het Hembrugterrein op weinig bezwaren stuit van het bedrijfsleven’, stelt wethouder Breunesse. ‘Je zit er minder in elkaars vaarwater. Planologisch zouden we het terrein kunnen splitsen door eerst een apart bestemmingsplan voor dat noordelijke gebied te maken. Het ligt dichter tegen de Zaanse bebouwing aan en is groener en rustiger. Dan haal je de procedures een beetje uit elkaar en hou je meer tijd over voor de ontwikkeling van het zuidelijke, meer omstreden deel.’

In detail
Breunesse: ‘Het kan zijn dat we nu alles veel meer in detail gaan vastleggen. Stel dat we in het masterplan alle waarden in het gebied op een goeie manier beschermen. Dat we kunnen ontwikkelen op een manier die niet op weerstand stuit in de omgeving. Is er dan nog een reden om extra ruimte voor toekomstige ontwikkelingen achter de hand te houden via het omgevingsplan? Of kunnen we het noordelijke deel van het Hembrugterrein met een bestemmingsplan al helemaal invulling geven? Daar zijn we nog niet uit.’

Old school
En dan zou het er zomaar toe kunnen leiden dat een voormalig paradepaardje onder de pilots Crisis- en Herstelwet uiteindelijk leidt tot een van de laatst vastgestelde old school bestemmingsplannen. Mits er in Zaanstad wordt doorgewerkt, want na de invoering van de Omgevingswet per 1 januari 2022 zijn dergelijke bestemmingsplannen taboe.

Lees het hele verhaal over het Hembrugterrein deze week in BB18 (inlog)