Welstandscommissies niet langer verplicht

Het kabinetsvoorstel om gemeenten niet langer te verplichten alle bouwplannen te laten toetsen door een welstandscommissie oogst zowel lof als onbegrip. Over een ding lijkt iedereen het echter eens. Welstand moet een centralere rol spelen in de vaststelling van bestemmingsplannen.

Voor elke reguliere bouwvergunning moet nu nog advies worden gevraagd aan de welstandscommissie, maar het kabinet stelt dat gemeenten heel goed zelf kunnen bepalen hoe zij bouwplannen toetsen aan de welstandsnota. Procedures moeten sneller en de regeldruk omlaag.

Ook wil het kabinet dat welstand integraal deel gaat uitmaken van bestemmingsplannen. ‘Tamelijk onbegrijpelijk’, betitelt directeur Flip ten Cate van de Federatie Welstand het kabinetsvoorstel. ‘Het kabinet beoogt de regeldruk te verminderen, maar bereikt hiermee het tegenovergestelde. De vrijheid voor gemeenten leidt tot veel onduidelijkheid over de eisen aan bouwplannen. In Den Haag kan er weer een regel geschrapt worden, maar op lokaal niveau komen er 453 voor terug.’

Ten Cate voorspelt een juridisering van de vergunningverlening. ‘Als een wethouder naar believen kan besluiten om de welstandscommissie niet om advies te vragen, dan stappen belanghebbenden sneller naar de rechter om alsnog zo’n advies af te dwingen.’ Gemeenten gaan echter niet massaal over tot afschaffing van hun welstandscommissies, verwacht Ten Cate. Een ambtelijke toets haalt het volgens hem nooit bij een commissie waarin burgers, architecten en stedenbouwkundigen zitten.

De Utrechtse wethouder Harrie Bosch (Wonen, PvdA) bevestigt dat voorgevoel. Hij ziet geen aanleiding om dewelstandprocedures aan te passen. Bosch hecht waarde aan een onafhankelijk oordeel. En van extra regeldruk door de Utrechtse welstandscommissie merkt hij nu juist niets. De Bond Heemschut, die aan de wieg stond van het welstandstoezicht, kan wel leven met het idee dat gemeenten hun welstandscommissies niet meer achteraf laten oordelen over elke bouwvergunning. ‘Zo wordt welstandsbeleid geïntegreerd in ruimtelijk beleid’, meent directeur planologische en juridische zaken Van der Haagen. Hij maakt zich zorgen over de onafhankelijkheid van de bouwplantoetser die in plaats komt van de welstandscommissie. ‘Die moet geen loopjongetje van de wethouder worden.’

Schoonheidscommissie

De eerste ‘schoonheidscommissies’ werden rond 1915 ingesteld om het aanzien van de openbare ruimte te bewaken. Zo voorzag de Amsterdamse commissie het Plan Zuid van Berlage van uitgebreid commentaar. De laatste jaren hebben de welstandscommissies een breder takenpakket gekregen. Maar aan het werk van de commissies werd ook geknaagd; sinds vijf jaar mogen gemeenten door een herziening in de Woningwet gebieden vrijstellen van de welstandsplicht. De gemeenten Boekel, Nieuwkoop en Jacobswoude schaften de welstand daarop af.