PBL: Klimaatakkoord nog altijd onvoldoende

Het aangescherpte Klimaatakkoord dat het kabinet eind juni presenteerde, schiet nog altijd tekort. De voorgestelde maatregelen leiden niet tot de beoogde afname van de uitstoot van broeikasgassen met 49 procent in de periode 1990 tot en met 2030. Dat blijkt uit een analyse van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL).

Steviger beleidspakket

Het Klimaatakkoord biedt volgens het PBL wel een 'steviger beleidspakket' dan de voorlopige voorstellen waarvan het PBL eerder had becijferd dat die hun doel niet zouden halen. Met name bij de industrie zorgen de maatregelen voor een forsere afname van de uitstoot van koolstofdioxide (CO2) en andere broeikasgassen.

Meer uitstoot autoverkeer

De nieuwe plannen zijn evenwel door de werkelijkheid achterhaald. Nieuwe ramingen laten zien dat bij ongewijzigd beleid, onder meer het autoverkeer de komende jaren meer uitstoot veroorzaakt dan eerder werd gedacht. Dat geldt ook voor de elektriciteitsproductie en de industrie. Daardoor is voor het Klimaatakkoord de lat hoger komen te liggen.

Ook omringende landen worstelen

Nederland staat daarin niet alleen. 'Ook de ons omringende landen worstelen met het omzetten van de ambities in concrete uitstootvermindering', aldus het PBL. 'En wereldwijd zijn de inspanningen nog onvoldoende om de in 2015 in Parijs gemaakt klimaatafspraken te realiseren.' Doel van dat internationale akkoord is de wereldwijde temperatuurstijging ruim onder de 2 graden te houden, maar dat wordt zoals het er nu voorstaat ruim 3 graden.

Doel Urgenda-zaak niet gehaald

Uit een nieuwe klimaat- en energieverkenning blijkt verder dat het vrijwel zeker niet lukt de CO2-uitstoot volgend jaar met een kwart te hebben teruggebracht ten opzichte van 1990. Dat doel heeft het gerechtshof in Den Haag de overheid opgelegd in de zogeheten Urgenda-zaak. Alleen als alles meezit komt de afname op 26 procent, maar bij pech kan dat ook 19 procent worden.

Doelstelling energiebesparing buiten bereik

Het PBL heeft nog niet alle extra 'Urgenda-maatregelen' van het kabinet meegerekend, erkent Pieter Boot, sectorhoofd Klimaat bij het planbureau. 'Maar het zou me hoogst verbazen als je het met die maatregelen wél gaat halen'. Ook doelstellingen voor 2020 voor energiebesparing en vergroting van het aandeel hernieuwbare energie, blijven volgens het PBL buiten bereik.

Kabinet zakt door het ijs

'Het kabinet zakt door het ijs. 2019 was een jaar waarin zich wereldwijd grote klimaatrampen voltrokken en mensen getroffen werden die daar niet verantwoordelijk voor zijn. De hoogste rechter heeft bepaald dat het zeker moet zijn dat Nederland aan het Urgenda-vonnis voldoet. De rekenmeesters laten zien dat het kabinet dit niet lukt.' Dat is de reactie van Greenpeace en Milieudefensie op de analyse van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL). 

Kabinet zet toekomst op het spel

'Het kabinet waagt de gok om het vonnis niet te halen en zet zo onze toekomst op het spel. Om zeker te weten dat aan het vonnis wordt voldaan, is veel meer nodig: meer boeren met minder vee, het verlagen van de maximumsnelheid en de miljarden aan biomassa-subsidies schrappen en gebruiken om kolencentrales te sluiten', stellen de milieuclubs.

'Cruciaal dat kabinet doorpakt'

Ook de directeur van Natuur & Milieu Marjolein Demmers benadrukt het belang van dit soort maatregelen. Ze noemt het 'onbegrijpelijk dat het zelfbenoemde groenste kabinet ooit niet de extra kansen pakt die wel voorhanden zijn'. 'We weten al zo lang dat er meer nodig is. Het is cruciaal dat het kabinet nu doorpakt. Als het dit jaar nog extra maatregelen in gang zet, kan het kabinet een goed fundament leggen voor de komende jaren.'

VNO-NCW: eerst afspraken uitvoeren
Laten we eerst de afspraken uit het Klimaatakkoord gaan uitvoeren, voordat we ze alweer ter discussie stellen, reageren ondernemersorganisaties VNO-NCW en MKB-Nederland. ‘Het slechtste wat we nu kunnen doen, is meteen roepen dat het allemaal niet goed genoeg is en in discussie gaan over extra maatregelen. We moeten eerst aan de slag met de maatregelen zoals die er nu liggen.’ In bepaalde gevallen is dat al lastig genoeg, vinden de organisaties. Ze wijzen op de stikstof- en PFAS-problemen, waardoor ook duurzaamheidsprojecten stagneren. ‘In de Klimaatwet is vastgelegd dat het beleid elke twee jaar wordt geëvalueerd en zo mogelijk wordt bijgesteld. Laten we het die tijd ook geven.’

Marginaal effect op werkgelegenheid

Het Centraal Planbureau (CPB) heeft uitgerekend dat het Klimaatakkoord de Nederlandse economie miljarden kost, maar de klimaatmaatregelen op termijn voor de werkgelegenheid slechts een marginaal effect hebben. Het Haagse adviesorgaan verwacht ook niet dat er door het akkoord veel industriële activiteiten naar het buitenland zullen wegtrekken.

Maatregelen drukken groei met half procent

In een doorrekening van de klimaatmaatregelen van het kabinet-Rutte III becijfert het CPB dat het beleid met ruim een half procent drukt op het bruto binnenlands product (bbp). Het Klimaatakkoord behelst enerzijds een lastenverzwaring die de groei drukt, maar er is ook sprake van hogere uitgaven die dat effect deels compenseren. De lasten nemen met 5 miljard euro toe, terwijl de uitgaven met 3,9 miljard euro omhooggaan.

Lagere inkomensgroepen dupe

Het kostenplaatje uit zich onder meer in het duurder worden van gas. Ook zullen bedrijven kosten die zij moeten maken voor een deel afwentelen op de gewone burger. Volgens het CPB gaan de lagere inkomensgroepen er tot en met 2030 hierdoor wat meer op achteruit dan de hogere inkomens. De achteruitgang voor de laagste inkomensgroep als gevolg van het totale klimaatbeleid komt neer op 0,5 procent, staat in het rapport.

Bedrijven ontlopen heffing

Ondanks dat er op de langere termijn nauwelijks of geen afname van de werkgelegenheid is, zal er waarschijnlijk wel frictie op de arbeidsmarkt ontstaan. De werkgelegenheid verschuift immers van kolencentrales, landbouw, metaalbedrijven en consumenten- en voedselproducten naar windmolens en de dienstensector. Het CPB heeft de indruk dat de maatregelen voor de industrie in het klimaatakkoord zo zijn vormgegeven dat bedrijven het terugbrengen van hun CO2-uitstoot over langere termijn kunnen uitsmeren, waardoor ze de bijkomende heffing kunnen ontlopen. Daarom voorziet het adviesorgaan geen significante lastenverzwaring voor de industrie of verplaatsing van veel werk naar het buitenland.

Kabinet: bedrijven 'verleiden'

Het kabinet zal extra maatregelen om de klimaatdoelen te halen. Dat meldt minister Eric Wiebes van Economische Zaken en Klimaat. De maatregelen van Wiebes richten zich ook op het 'verleiden' van bedrijven om klimaatmaatregelen te nemen. De bewindsman maakt 60 miljoen euro vrij voor de subsidiepot voor 'de aanschaf van bijvoorbeeld warmtepompen en zonneboilers'. Daarnaast komt er een extra subsidieronde voor bedrijven die willen investeren in hernieuwbare energie.

Wiebes: we halen doelen

'Mijn tonnenopdracht is volbracht', zegt Wiebes over het aantal megatonnen CO2 dat Nederland in 2030 minder moet uitstoten. 'Maar de opgave is een stuk groter geworden.' Dat ligt onder meer aan de hoge economische groei. Ook speelt mee dat het Centraal Bureau voor de Statistiek 'nieuwe CO2-bronnen heeft gevonden', die nu ook worden meegenomen in berekeningen.Het kabinet spant zich extra in om vooral op korte termijn de doelen te halen.

Mogelijk meer ingrijpende maatregelen
Wiebes sluit niet uit dat hij de komende jaren meer en in sommige gevallen meer ingrijpende maatregelen moet nemen. 'Zolang iedereen maar kan meekomen, er geen mensen onder water worden geduwd en het betaalbaar blijft.' Wiebes is er wel van overtuigd dat het kabinet de CO2-uitstoot ten opzichte van 1990 met 49 procent kan verminderen in 2030. Het planbureau heeft in de analyse niet alle plannen kunnen meerekenen, stelt de bewindsman.

'Stikstofmaatregelen dragen ook bij'

Onder meer de maatregelen die het kabinet neemt om te voldoen aan de doelen die het gerechtshof in Den Haag de overheid heeft opgelegd in de zogeheten Urgenda-zaak 'leveren nog aanvullende reductie'. Maar ook het aantrekkelijker maken van elektrische auto's kunnen bijdragen aan het halen van de doelen. Wiebes ziet nog een lichtpuntje: 'Wat nog niet genoemd is maar wel kan bijdragen, is dat maatregelen die voor de stikstofproblemen worden genomen, vaak ook bijdragen aan het verminderen van CO2.' (ANP)