Oorspronkelijke bewoners profiteren niet van stadsvernieuwing

Hoewel ingrijpende projecten voor stedelijke vernieuwing een wijk enorm kunnen oppeppen, profiteren de oorspronkelijke – en vaak meest problematische – bewoners daar nauwelijks van. Dat blijkt uit het onderzoek Terugblikken en vooruitkijken in Hoogvliet. 14 jaar stedelijke vernieuwing en de effecten op wonen, leefbaarheid en sociale mobiliteit.

No-go-area

Het onderzoek van de TU Delft en de Universiteit van Amsterdam, in samenwerking met Platform31, is een vervolg op een in 2007 uitgevoerde evaluatie. En dat is bijzonder, zegt projectleider Wonen van Platform31, Frank Wassenberg, omdat daardoor veel feiten en cijfers van voor en na de crisis konden worden vergeleken. Hoogvliet, een voormalige Rotterdamse deelgemeente, was vijftien jaar geleden een van de “no-go-area’s” van Nederland, volgens Wassenberg. De aanpak bestond vooral uit sloop, nieuwbouw en een reeks van sociale en economische maatregelen.

Buurt en leefbaarheid vooruit gegaan

De stedelijke vernieuwing is in fysiek-ruimtelijke zin een succes. ‘De doelstellingen van destijds – meer veiligheid en betere huisvesting, dus minder gammele, tochtige portiekflats – is gehaald’, zegt Wassenberg. Ook ten aanzien van de woonsituatie en wooncarrière van bewoners, de buurtontwikkeling, de leefbaarheid en de reputatie is er een behoorlijke vooruitgang geboekt, ondanks de crisis.

Nieuwe inwoners krikken cijfers op

De hogere scores op de sociaaleconomische status van Hoogvliet is echter vooral te danken aan de instroom van nieuwe bewoners met (beter) betaald werk en de uitstroom van bewoners met een uitkering. De instromers hadden gemiddeld een hogere opleiding, een hoger inkomen en een betere werksituatie dan de oorspronkelijke Hoogvlieters.

Oorspronkelijke bewoners gaan er niet op vooruit

Aan de sociaaleconomische positie van die oorspronkelijke bewoners van Hoogvliet is nauwelijks iets veranderd. En dat terwijl de doestellingen van de stedelijke vernieuwing gaandeweg het project werden aangevuld met de ambities voor de zogenoemde Vogelaarwijken: een stap omhoog op de maatschappelijke ladder. Die sociale stijging blijkt in de praktijk een stap te ver, zegt Wassenberg. Mensen die destijds ongeschikt waren om een baan te vinden, hebben nog steeds geen werk. ‘Onder de oorspronkelijke bewoners vind je de moeilijkste mensen, bijvoorbeeld door psychosociale problemen. Het blijkt heel moeilijk die groep te activeren en te laten participeren. We moeten niet de illusie koesteren dat dat beter wordt als de wijk opknapt.’

Zelfredzaamheid een brug te ver

Deze groep kwetsbare burgers zal altijd hulpverleners nodig hebben om problemen op te lossen, zegt Wassenberg. De onderzoekers maken zich wat dat betreft zorgen over de politieke koers richting meer zelfredzaamheid en burgerkracht. Door de politieke nadruk op meetbare en korte-termijn resultaten, kunnen sociale professionals zich vaak alleen maar richten op het oplossen van acute ‘crises’ en zich hierdoor niet adequaat inzetten voor het (re)activeren van sociale netwerken van kwetsbare burgers, stellen de onderzoekers.