Advies Rli: Laat huurtoeslag per regio verschillen

Het rijk moet regionale verschillen aanbrengen in de huurtoeslag, de inkomensgrens daarvoor en de liberalisatiegrens voor vrijesectorhuren. En er moet een woontoeslag komen voor zowel huurders als eigenaren met een laag inkomen. Dat stelt de Raad voor de leefomgeving en infrastructuur (Rli) in het vandaag gepresenteerde advies Wonen in verandering.

Uniform beleid niet effectief 

Het zijn twee van de voorstellen van de Rli om meer beweging te krijgen in de woningmarkt. Maatregelen die het kabinet de laatste jaren heeft genomen, zijn volgens de raad niet genoeg; de woonwensen en het woongedrag van Nederlandse huishoudens veranderen snel en de woningmarkt is te star om die verandering bij te benen. Uniform beleid is dan onlogisch en niet effectief, gezien de grote regionale verschillen op de woningmarkt.

Huren en kopen gelijk behandelen

Een van de problemen is dat de overheid in het huidige systeem eigenwoningbezit stimuleert. De Rli stelt dat keuzevrijheid tussen huren en kopen uitgangspunt van het beleid moet worden. Volgens Wouter Vanstiphout, de voorzitter van de raadscommissie die het advies heeft voorbereid, worden Haagse discussies over hypotheekrenteaftrek al heel snel technisch en politiek van aard. ‘Wij maken het breder: de woningmarkt is verstopt, maar kent regionaal ook grote verschillen. Een oplossing zit in ontschotting. Huren of kopen moet je fiscaal niet anders behandelen.’

Regionale huurtoeslag

Een andere oplossing is om regionale verschillen regionaal te behandelen, dus niet met landelijk geldende afspraken over de hoogte van huurtoeslag en de liberalisatiegrens (de grens tussen sociale huren en vrije sectorhuren). Het ligt niet voor de hand om bijvoorbeeld in Winschoten dezelfde liberalisatiegrens aan te houden als in Utrecht, of in Geldrop dezelfde huurtoeslag te hanteren als in Leiden, stelt de Rli. De woningmarkten zijn er immers onvergelijkbaar.

Meebewegen met woningmarkt

Zo lijkt uniformering eerlijk, maar het effect ervan is oneerlijk, volgens Vanstiphout. ‘In Winschoten heb je voor 700 een eengezinswoning met een tuin, in Amsterdam een klein appartement. Als we willen bereiken dat meer mensen in de Randstad een betaalbare woning kunnen vinden, dan moeten we de grenzen van deze instrumenten laten meebewegen met de woningmarkt. Dan wordt het mogelijk dat je in Amsterdam nog huurtoeslag krijgt voor een woning die duurder is dan de liberalisatiegrens in Winschoten, omdat die nu eenmaal in Amsterdam staat.’

Toeslag voor huurders en eigenaren

Nee, zegt Vanstiphout, dit is geen Randstedelijk plan waar sociale huurders buiten de Randstad de dupe van worden. ‘Ook voor regio’s buiten de Randstad is het prettig om hun eigen plan te trekken.’ Uitgangspunt daarbij is dat ze in overleg met het rijk de basiskwaliteit van een sociale woning vaststellen. In het Rli-advies leidt dit tot een voorstel tot een toeslag voor de laagste inkomensgroep, die geen woning met een minimumkwaliteit kan betalen. Die toeslag is dan eigendomsneutraal (dus zowel voor woningeigenaren, huurders in de vrije en de sociale sector) en sluit aan bij de verschillende omstandigheden op de regionale woningmarkten (in de ene regio is basiskwaliteit duurder dan in de andere).

Provincies te flegmatiek

De Rli spreekt ook provincies aan op hun verantwoordelijkheid. Zij moeten de mogelijkheden die zij hebben om te sturen op de regionale woningmarkten beter benutten. Veel provincies zijn te flegmatiek, volgens Vanstiphout. ‘Laat gemeenten het niet allemaal zelf doen, maar zorg dat ze samen woonvisies maken en monitor de kwaliteit daarvan. Ook de ladder voor duurzame verstedelijking kunnen ze scherper inzetten.’ Hij noemt Gelderland, Noord-Brabant en Overijssel als positieve voorbeelden.

Het Rli-advies is vandaag overhandigd aan minister Stef Blok (Wonen) en is via deze link te lezen.