Gemeenten na code oranje: meer ruimte voor rivier

Het rijk moet (flink) meer geld uitrekken voor het programma Ruimte voor de Rivieren. Alleen dan kunnen de gemeenten langs de rivierbeddingen in ons land de gevolgen van klimaatverandering op een acceptabele manier opvangen.

Code Oranje

Dat is de conclusie die de Vereniging Nederlandse Riviergemeenten trekt uit de waarschuwing van het KNMI over de voortzettende opwarming van de aarde. In analogie met het bekende weeralarm gaf het instituut eerder deze week een code oranje af voor het klimaat. Aan de vooravond van de klimaattop in Parijs wil het KNMI hiermee aangeven dat het vijf voor twaalf is willen we de opwarming nog beperken tot twee graden. De gevolgen van een hogere stijging zijn volgens de wetenschap niet te voorspellen, maar zullen voor Nederland zeer ernstig zijn.

Amersfoort aan Zee niet erg

Oud-wethouder van Aalburg en huidig vice-voorzitter van de Vereniging Nederlandse Riviergemeenten Dick Prosman is ervan overtuigd dat de veranderingen door de klimaatverandering groot zullen zijn, maar niet onoverkomelijk. ‘Stel dat het inderdaad maximaal doorzet en op een gegeven moment ligt Amersfoort aan zee zoals soms wordt voorspeld, dan zal dat normaal gesproken zo langzaam gaan dat we ons daar gaandeweg vanzelf aan zullen aanpassen. De Rotterdamse haven zal dan landinwaarts liggen, maar de handel en overslag zullen niet zomaar verdwijnen’.

Preventie en adaptatie

Hij gaat er daarbij wel van uit dat de opwarming niet tot grote disruptieve rampen zal leiden. Als tijdens een superstorm alle dijken breken, ontbreekt uiteraard de tijd om je aan te passen. ‘Het kenmerk van een ramp is dat deze je overkomt. Maar met een goed preventie- en adaptatiebeleid moeten we de gevolgen beheersbaar kunnen houden’, zo denkt hij.

Budgetverschuiving nodig

Maar wordt dat adaptatiebeleid ook werkelijk gevoerd? Met het rijks Deltaprogramma is er in ieder geval budget en aandacht voor de problematiek, stelt Prosman vast. Maar binnen dit programma pleit hij wel voor extra geld of tenminste een verschuiving van budget. Het programma Ruimte voor de Rivier is volgens de gemeenten een onmisbaar onderdeel om de toenemende pieken en dalen in de waterafvoer van de rivieren te kunnen opvangen.

Ingepikt land terug naar rivier

‘Natuurlijk moeten de dijken sterk zijn, maar nog hogere keringen alleen zullen niet meer helpen. De meest effectieve manier is om de rivier deels de ruimte terug te geven die wij als mensen de laatste eeuw hebben ingepikt. Dan voorkom je calamiteiten op een natuurlijke manier’. Dat vraagt natuurlijk wel om grote (gemeentelijke) ingrepen in de ruimte, die veel mensen zullen treffen en veel geld zullen kosten. Het rijk heeft daarvoor 200 miljoen uitgetrokken, maar dat is echt te weinig, aldus Prosman namens de VNR. ‘Met dat budget redden we het niet, zeker niet als je alle burgers die het gaat raken op een fatsoenlijke manier schadeloos wilt stellen.’

Schaduwschade vergoeden

En daarmee komt Prosman op een stokpaardje van de VNR: compenseer de mensen die in een plangebied leven op een fatsoenlijke manier. Zonder schadeloosstelling geen draagvlak onder bevolking en zonder draagvlak geen werkbare uitvoering van de nodige maatregelen. ‘Zelfs als de plannen uiteindelijk niet doorgaan hebben deze mensen in onzekerheid gezeten en allerlei onderhoudsbeslissingen uitgesteld.’ Ook deze zogenoemde schaduwschade moet volgens de gemeenten worden gecompenseerd.

Ellende en vertraging dreigen

‘Mensen zien best in dat er in het rivierengebied van alles moet gebeuren, maar willen wel zekerheid dat ze gecompenseerd worden als hun huis minder waard wordt. Dan nog zullen ze soms niet enthousiast zijn om land terug te geven aan de rivier, maar zullen ze het wel accepteren. Zonder die garantie zal de bevolking zich al snel tegen de plannen keren, met alle vertragingen en ellende van dien.'