‘Bouwen, bouwen, bouwen’ – maar wel energiebewust
De noodzaak van energieplanologie.
Het Nederlandse energiesysteem piept en kraakt. De energievoorziening is in nieuwbouwprojecten geen vanzelfsprekendheid meer. Tegelijkertijd zijn de woningbouwambities en bijbehorende ruimteclaims groot. We gaan in gesprek met Boy Zelle en Johan Duut, projectmanagers bij Procap. Voor de uitdagingen in de energietransitie en de schaarse ruimte zien zij een oplossing: energieplanologie.
Video Procap
“Vele woningbouwprojecten kunnen niet doorgaan, bedrijven kunnen niet vergroenen en op piekmomenten kunnen laadpalen geen stroom leveren”, begint Johan. Door netcongestie is energie een schaarse en bepalende factor geworden. Boy: “Terwijl in de planologische praktijk vooral de woningnood als urgent wordt ervaren. Het credo blijft ‘bouwen, bouwen, bouwen’, maar zonder energie aansluiting heb je geen bewoonbare woning. Het is echt nodig om energie veel meer integraal mee te nemen”.
Video Procap
Op basis van de lokale ruimte op het stroomnet wordt aan de voorkant duidelijk of een woningbouwproject door kan gaan of niet. De gemeente weegt vervolgens af welk project prioriteit krijgt en kan starten. Maar: “Zodra een project is gestart, wordt de koppeling met energie grotendeels losgelaten. Dat is een probleem dat netbeheerders moeten oplossen, zo is het idee”, aldus Johan. Hij vervolgt: “Er wordt nu nog te veel van uitgegaan dat het wel goed komt als aan de wettelijke verplichtingen van energiezuinigheid en de aansluitplicht wordt voldaan. Maar we weten inmiddels ook dat netbeheerders vaak niet aan die aansluitplicht kunnen voldoen. Zij gooien het op overmacht”.
Word ook Procapper
Heb jij lef en een open blik? Wij zijn altijd op zoek naar energieke denkers en doeners! Lees meer.
(Net)bewust bouwen
Het begint daarom bij de bewustwording dat energie niet vanzelfsprekend is en ook een ruimteclaim kent. Ga maar na: windparken, zonneweides, warmtenetten, elektriciteitsnetten en transformatorhuisjes; het neemt allemaal ruimte in. En dit bestaat naast de vele andere ambities met ruimteclaims, zoals de verduurzaming van de industrie, herstel van natuur, klimaatadaptie en het inpassen van waterveiligheid. Boy: “Daarom geldt, voor zowel de druk op het elektriciteitsnet als de druk op de ruimte: hoe minder energie je nodig hebt en hoe meer je lokaal opwekt, gebruikt en opslaat, hoe beter.” Johan vult aan: “Oftewel: netbewust bouwen, een inmiddels veelgebruikte term maar in de praktijk beter moet worden toegepast. Netbewust bouwen zit nu echt nog in een pioniersfase”.
Word ook Procapper
Heb jij lef en een open blik? Wij zijn altijd op zoek naar energieke denkers en doeners! Lees meer.
Boy vervolgt: “Het is van groot belang dat netbewust bouwen verder tot wasdom komt. Stel dat in geen enkel woningbouwproject de extra stap zou worden gezet om netbewust te bouwen, dan loopt het stroomnet verder vol en komt de ontwikkeling volledig tot stilstand. Op veel plekken is het net al zeer vol. Zo komen we niet verder. Planologen en energie-experts moeten veel meer redeneren vanuit de gecombineerde belangen.”
Beeld: Procap
Energie en ruimte besparen
Johan: “Ondertussen wordt op duurzaamheidsafdelingen van gemeenten gewerkt aan de ontwikkeling van warmtenetten, het stimuleren van isolatie en de ruimtelijke inpassing van energieopwekking. Er liggen echt kansen als we deze in samenhang met de mogelijkheden van de netbeheerder én de woningbouwontwikkeling benaderen”. Dit is de kern van wat ze bij Procap energieplanologie noemen. Boy vervolgt: “Energieplanologie is een interessante puzzel. En de moeite loont! Want we maken ons werk logischer, meer lokaal en efficiënter. Daarmee besparen we energie én ruimte.
Netcongestie en netbewust bouwen: de feiten
- Het Landelijk Actieprogramma Netcongestie (LAN) werkt met actielijnen voor de betere benutting van het huidige elektriciteitsnet, een snellere uitbreiding en meer inzicht.
- De Woontop-afspraken (2024) moeten netbewuste nieuwbouw stimuleren. Bijvoorbeeld met ontwerpprincipes, experimenteerruimte voor het aanpakken van knelpunten en zorgen voor betere afstemming tussen bouwers en netbeheerders.
- De netbeheerders werken met de ACM aan overeenkomsten voor groepstransport voor het delen van netcapaciteit. Met deze nieuwe invulling is er toch stroom beschikbaar voor meer partijen. De Utrechtse nieuwbouwontwikkeling Merwede heeft hiervoor de primeur.
- Netbeheerders promoten energiemonitoring en slim energiegebruik
- Energiepassieve nieuwbouwwoningen of zelf energieleverende nieuwbouwwoningen beperken de warmtevraag met bovenwettelijke isolatiewaarden
- Lokale oplossingen om het elektriciteitsnet te ontzien zijn (indien mogelijk): warmtenetten, WKO’s (warmte-koudeopslag) en lokale opwek, gebruik en opslag van elektriciteit (met o.a. buurtbatterijen).
- Er zijn veel initiatieven, projecten en subsidieregelingen voor warmtenetten en WKO’s. Deze worden veel toegepast. Warmtenetnetprojecten kennen 7-8 jaar ontwikkeltijd en zijn complex, met veel belangen en partijen. Buurtbatterijen zijn vaak nog kleinschalige pilots.
- Smart Energy Hubs en Energiegemeenschappen maken het mogelijk om energie uit te wisselen tussen bijvoorbeeld bedrijven en/of woningclusters. Dit wordt wettelijk vastgelegd in de nieuwe Energiewet (2026 verwacht).
Geen masterplan, maar zoek elkaar op
Johan: “Het is bijna onmogelijk om een perfect overzicht te hebben en te sturen op alle kansen en risico’s die er zijn, maar we kunnen op zijn minst proberen om meer integraal te werken”. Boy: “Er liggen immers ook al heel veel uitgewerkte plannen en qua wet- en regelgeving is er ook steeds meer mogelijk. Het is een kwestie van de juiste zaken op elkaar afstemmen en aan elkaar knopen”. Geen masterplan, maar een mindset en een manier van werken die meer inzicht geven in de onderliggende verbanden. Johan benadrukt de suggestie van Boy: “Energieplanologie in de praktijk is dat energie-experts, planologen, maar ook ontwikkelaars en bouwers elkaar aan de voorkant van projecten veel meer opzoeken en de ruimte nemen om meer af te stemmen. Dit kun je een pilot noemen, maar in feite gaat het om vernieuwende werkprocessen en bovenal: samenwerken”.
Van netbewust bouwen naar energiebewust bouwen
Procap is ervan overtuigd dat er meer noodzakelijk is dan alleen netbewust bouwen. Door de bril van energieplanologie zien we dat we ook energiebewust kunnen bouwen. Dat is netbewust bouwen in combinatie met energie-integraal afstemmen en ontwerpen. Procap pleit daarom voor een betere samenwerking tussen deskundigen op strategisch niveau. “We moeten stoppen met praten in sectorale zaaltjes,” zegt Duut. “We moeten samenkomen, genoeg tijd nemen om tot de kern te komen en nieuwsgierig zijn, waar theorie, praktijk en verbeelding samenkomen. Want alleen zo krijgen we zicht op wat de kansen zijn en wat beter niet meer kan.” “alleen zo bouwen we aan een toekomst waarbij verschillende opgaven niet vastlopen maar samen voor oplossingen zorgen. Zo kunnen wij en onze kinderen en kleinkinderen hiervan profiteren.
Boy Zelle (l) en Johan Duut (r) | Procap
Boy Zelle is projectmanager bij Procap en is gefascineerd door de energietransitie. Hij werkt aan de verduurzaming van gebouwen en gebieden. Hij pakt graag een ondernemende en samenwerkende rol, waarbij aan concrete oplossingen wordt gewerkt. Denk aan verbeterde businesscases, duurzame energie-en onderhoudscontracten of ontzorgingsaanpakken. Boy is ervan overtuigd dat het klimaatprobleem oplosbaar is: “Het is grotendeels een sociale opgave. We komen er met gedreven mensen, slimme investeringen, lange termijn visie, werkend beleid en vooral: actie.”
Johan Duut pakt als projectmanager bij Procap al jaren projecten aan die de verduurzaming van de gebouwde omgeving versnellen. Hij verbindt burgers, bedrijven, overheden aan de ene kant en technieken, financiën en regels aan de andere kant. Alles in een effectieve aanpak naar concrete resultaten. Bijvoorbeeld met het oprichten van een energiecoöperatie of warmtebedrijf. Of om oplossingen te creëren die aantrekkelijk zijn voor bewoners en andere gebruikers. Hij is de spin in het web van de energie- en warmtetransitie.
3534 AM Utrecht
Video Procap
Word ook Procapper
Heb jij lef en een open blik? Wij zijn altijd op zoek naar energieke denkers en doeners! Lees meer.
Plaats als eerste een reactie
U moet ingelogd zijn om een reactie te kunnen plaatsen.