‘We vergaten de burger bij de verduurzaming’

Rapport na rapport bracht de Raad voor de leefomgeving en infrastructuur (Rli) de afgelopen jaren uit over de verduurzamingsopgave van Nederland. Nu gooit de raad het over een andere boeg. Een conferentie moet de grootste uitdaging in beeld brengen: hoe betrek je de burger?

Staand beleid

Het is voor de Rli niks minder dan een trendbreuk. Geen nieuw rapport over hoe we de met en horten en stoten verlopende vergroening van Nederland kunnen versnellen. ‘En dat dan door het kabinet dankbaar in ontvangst wordt genomen, met de mededeling dat de meeste aanbevelingen in het rapport inmiddels staand beleid zijn’, lacht Annemieke Nijhof, de commissievoorzitter die de conferentie Verbindend Verduurzamen voorbereidt. ‘Als je niet oppast, hoor je er vervolgens nooit meer iets van.’

Systeemwereld
Ze keken afgelopen najaar elkaar eens indringend aan bij de raad. Prachtig, al die doorwrochte adviezen, maar wat leverden die in de praktijk eigenlijk op? Behoorden de dames en heren raadsleden zelf niet te veel tot de groene voorhoede, tot de Haagse systeemwereld die prima weet hoe het allemaal zou moeten, maar eigenlijk geen idee heeft hoe de gedane beleidsadviezen vervolgens landen in de samenleving. In het bijzonder bij de groep die voor de voornaamste opgave van de verduurzaming aan de lat staat: de burger.

Grootste opgave
‘Neem zo’n rapport als Rijk zonder CO2 uit 2015’, zegt Nijhof. ‘Over hoe we tot een duurzame energievoorziening in 2050 moesten zien te komen. We adviseerden overheden daarbij om met de gebouwde omgeving te beginnen, want voor sectoren als industrie en mobiliteit was je immers sterk afhankelijk van moeilijk te beïnvloeden Europese regelgeving. Dat is typerend voor dat oude systeemdenken. Dat liet immers de grootste opgave vrijwel onbenoemd: hoe je de burger zo ver krijgt om zijn vertrouwde gas te verruilen voor een andere energievorm?’

Straatgeluid
En dus trokken Nijhof en de andere raadsleden afgelopen najaar naar Almere om in een willekeurig gekozen woonwijk elke derde bewoner die ze op straat tegenkwam te vragen naar zijn visie op verduurzaming. Nee, ze kwamen niet met blauwe ogen terug. ‘Juist de betrokkenheid viel me in positieve zin op. Iedereen had er zijn persoonlijke ideeën over.’ Voor een andere sessie vroeg Nijhof Eritrese statushouders op de koffie om met haar over het onderwerp te praten. Zo deed elk raadslid van de Rli zijn eigen onderzoek. Niet om een representatief beeld te krijgen van hoe de burger over de energietransitie denkt. Wel om uit de systeemwereld te stappen en beter te luisteren naar het geluid van de straat.

Drie fases
‘Je ziet drie fases in de energietransitie’, vat Nijhof samen. ‘Die is in eerste instantie ingestoken vanuit de P van Planet: onze aarde wordt immers bedreigd. Daarna focusten we vooral op de P van Profit: hoe we de transitie economisch rendabel konden maken. Nu pas zijn we toe aan de laatste P, die van People. Terwijl we eigenlijk bij die burger hadden moeten beginnen. Want zonder hem of haar gaat het zeker niet lukken. Hoe raak je als overheid in contact met klimaatsceptici? Hoe weet je zeker dat een warmte-initiatief in een wijk breed wordt gedragen en niet alleen van een paar groene voorlopers afkomstig is? Dit soort vragen is cruciaal.’

Verbindend verduurzamen
Voor een eerste inventarisatie van mogelijke antwoorden organiseert de Rli op 26 maart de conferentie ‘Verbindend verduurzamen’. Opdracht: hoe betrekken we de ideeën, kansen en zorgen van burgers bij het maken en uitvoeren van verduurzamingsbeleid? Allemaal leuk en aardig, maar is Nijhof niet bang dat een ouderwets stevig Rli-rapport over dit onderwerp beter zal beklijven? ‘Natuurlijk heeft een conferentie iets vluchtigs. Maar ik ga ervan uit dat de deelnemers de dag erna meteen met de opgedane ideeën aan de slag zullen gaan.’   

Meer info op de website van de Rli.