Kantorenleegstand vaak geen maatschappelijk probleem

Negatieve maatschappelijke gevolgen van kantorenleegstand zijn vaak niet aantoonbaar, zo wijst een studie van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) uit. Goed nieuws nu we volgens hetzelfde onderzoek ook de komende decennia rekening moeten houden met een overschot aan kantoren. Zeker buiten de Randstad.  

Anders dan leegstaande winkel
‘Per leegstaand kantoor moet je als gemeente de afweging maken of het wel een maatschappelijk probleem is’, licht onderzoeker Edwin Buitelaar van het PBL toe. ‘Bij een goed onderhouden pand dat ook nog eens ver van woongebieden af ligt is dat bijvoorbeeld niet het geval. Dan kun je je de beleidskosten besparen. Daarin wijkt een ongebruikt kantoor af van een leegstaande winkel. Die heeft wél een direct effect op de omgeving en vormt in een winkelstraat vaak het begin van een neerwaartse spiraal.’

Positief effect van leegstand
Een leegstaand kantoor kan ook positieve gevolgen hebben, stelt Buitelaar. ‘Elk bedrijf heeft een verkeersaanzuigende werking. Dat betekent meer auto’s op de weg en mogelijke parkeeroverlast. Die problemen verdwijnen bij een leegstaand kantoor. Het door elkaar heen lopen van positieve en negatieve effecten levert een gemengd beeld op.’

Meer dan voldoende kantoren
Het PBL becijferde dat zelfs met een aanhoudende sterke economische het huidige kantorenaanbod meer dan voldoende is om aan de vraag te voldoen. Voor het jaar 2050 wordt een totale behoefte van 48 miljoen vierkante meter voorzien, 95 procent van de huidige kantorenvoorraad. Wel verschilt de vraag per regio. In Noord- en Zuid-Holland, Flevoland en Utrecht verwacht het PBL zonder bijbouwen op termijn mogelijk tekorten.

Veranderende functie   
Dat betekent niet dat er elders niet hoeft te worden bijgebouwd. Buitelaar: ‘Elk kantoor heeft een levenscyclus waardoor het op een gegeven moment verouderd raakt. Ook kan het op een verkeerde plek staan. In de jaren zeventig en tachtig van de vorige eeuw verrezen kantoren vaak in monofunctionele gebieden aan de rand van de stad. Nu wordt ernaar gestreefd ze veel centraler en in een gemengd milieu te plaatsen.’

Centrale rol provincie
Het PBL voorziet een centrale rol van de provincies bij de aanpak van kantorenleegstand. ‘Provincies kunnen bovenlokale afwegingen maken en die juridisch afdwingen’, staat in het rapport. ‘Negen van de tien provincies met een provinciale ruimtelijke verordening hebben deze in de afgelopen jaren voor de kantoorfunctie al restrictiever gemaakt.’

Plancapaciteit schrappen
De provincie Utrecht gaat daarin nog verder door hier en daar overtollige en onbenutte plancapaciteit voor kantoren te schrappen. Eventuele planschadeclaims van grondeigenaren verwacht de provincie op grond van het voorzienbaarheidscriterium te kunnen afwenden. Het kan volgens Buitelaar een doeltreffende aanpak zijn. ‘Maar of andere provincies die aanpak moeten overnemen is eerder een politieke dan een bestuurlijke keuze.’

Meer transparantie nodig
Het PBL pleit voor meer transparantie in de kantorenbranche. Buitelaar: ‘Voor projectontwikkelaars en beleggers is het vaak moeilijk om aan betrouwbare data over de kantorenmarkt te komen. Die informatie is nu nog erg versnipperd aanwezig. Dat betekent dat marktpartijen vaak op basis van verouderde of onvolledige informatie hun besluit over al dan niet ontwikkelen moeten nemen, wat makkelijk kan leiden tot te optimistische inschattingen. Hier ligt een rol voor DNB en de Autoriteit Financiële Markten.’