Help, burgers die van het gas af willen

Burgers hebben een cruciale rol bij de energietransitie aan. Maar hoe ga je er als gemeente mee om als ze sneller van het gas af willen dan in de gemeentelijke plannen was voorzien?   

Ambitieus doel

In het Raamplaankwartier in Haarlem werkt Eelco Fortuijn sinds 2017 samen met buurtgenoten én de gemeente aan een zonnewarmteplan voor alle 1.150 woningen in de wijk. Het zijn zonnepanelen die zowel stroom als warmte kunnen leveren. ‘De warmte wordt via een warmwaternet verdeeld en in de zomer opgeslagen’, zegt hij. Het doel is ambitieus: vóór 2025 wil de hele wijk van het aardgas af. De woningen moeten ook comfortabeler worden en tot lagere woonlasten leiden.  

Inspireren

De gemeente werkt van harte mee aan zonnewarmteplan. Want met deze wijk hoopt Haarlem voorbeeld te zijn voor andere buurten in de stad en ook andere buurten in stedelijk gebied in Nederland inspireren tot aardgasvrije wijken. Spectaculair is het idee om de PV-T-panelen, waarvan er zes volstaan voor een woonoppervlak van 110 vierkante meter, te verwerken in een modulematig gebouwde dakkapel. ‘De  bewoners winnen daardoor ook ruimte en licht op zolder.’ 

Prijzige zaak 

Een grote onzekerheidsfactor is echter de aanleg van het buizennet dat de warmte van en naar de afzonderlijke woningen en de opslagpunten distribueert. ‘Zelfs als we kosten besparen door de werkzaamheden te combineren met bijvoorbeeld renovatie van het riool, dan zal dit een prijzige en juridisch ingewikkelde zaak worden’, weet Eelco Fortuijn. ‘Het gemakkelijkste is dat een netbeheerder als Liander zich om de aanleg en onderhoud bekommert, net zoals ze nu beheerder van het gasnet zijn. Het warmtenet moet zo worden opgezet dat ook nieuwe bewoners of spijtoptanten van het eerste uur als nog kunnen aanhaken.’ 

Minder medewerking
In de gemeente Hof van Twente ontmoeten de boeren Bert en Annemarie Kristen minder medewerking van de gemeente. De melkveehouders hebben met 32 hectare relatief veel grond voor hun 45 koeien. In de oksel van de snelwegen A1 en A35 bij knooppunt Buren, wil het echtpaar twee flinke windmolens bouwen in hun weide. Het idee heet ‘Wind voor Buren’.

Flinke windmolens

De ene windmolen wordt gebouwd en geëxploiteerd door energiebedrijf Raedthuys Pure Energie en de andere door stichting Borne Energie die in het pal bij de snelwegen gelegen Borne de coöperatie Buren Energie wil oprichten. Het zullen flinke windmolens worden, met een tiphoogte van 200 meter. ‘Ze leveren samen jaarlijks twintig tot dertig miljoen kWh op, genoeg voor 20 procent van de elektriciteit van de gemeente Hof van Twente of dertig procent van Borne’, zegt Matthijs Oppenhuizen van Raedthuys Pure Energie.  

Naoberschap

De initiatiefnemers begonnen in november 2017 hun plan bij omwonenden bekend te maken. ‘We doen hier aan naoberschap’, zegt Annemarie Kristen. ‘We willen niet dat mensen het in de krant lezen als een vergunningaanvraag voor twee windmolens indienen.’ Ze ontvingen veel positieve reacties maar ook tegenstand. Uiteindelijk ontstonden er twee actiecomités tegen het initiatief. 

Geen vergunning

‘Wind voor Buren’ heeft bewust nog geen vergunning aangevraagd. We hebben we in juni vorig jaar aan de gemeente Hof van Twente en aan de gemeente Borne gevraagd of zij niet een onafhankelijke gespreksleider en secretaris wilden leveren om het proces verder te begeleiden’, zegt Oppenhuizen. Daar voelt de gemeente niet voor. Op het gemeentehuis van de gemeente Hof van Twente in Goor, legt wethouder duurzaamheid Wim Meulenkamp (VVD) uit dat hij meerdere gesprekken heeft gevoerd, met voor- en tegenstanders. ‘Laat ze hun plan voor de windmolens maar gewoon als principe-verzoek indienen. Dan gaan we het bekijken of de molens er kunnen komen. Na anderhalf jaar voorbereiding heeft een onafhankelijk voorzitterschap geen zin meer.’ 

Heldere kaders
Hoe moet de overheid met de energie-initiatieven omgaan? ‘Het lijkt me dat initiatiefnemers een streepje voor krijgen wanneer ze omwonenden al in een beginstadium van de planvorming hebben betrokken. Als ze er niet uitkomen, ligt de bal bij de politiek. Dan moet de gemeenteraad beslissen’, zegt Marcel Boogers, hoogleraar regionale bestuurskunde aan de Universiteit Twente. Energie van onderop is nodig om de transitie te laten slagen, aldus de bestuurskundige. ‘Maar het helpt als de overheid heldere kaders en consistente subsidieregelingen treft voor zon, wind, elektrisch vervoer. En daar ontbreekt het nogal aan.’ 

Lees het hele verhaal deze week in BB05 (inlog)