Grondboringen bedreigen Brabants drinkwater

Grondboringen en leidingen van bodemenergiesystemen bedreigen in Oost-Brabant het diepgelegen grondwaterreservoir. Gefragmenteerde regels en verantwoordelijkheden staan een duidelijk overheidsbeleid in de weg. ‘We staan vrij machteloos.’

De aanleg van gesloten bodemenergiesystemen (GBES) neemt de laatste jaren een  vlucht. Vooral bij nieuwbouwwoningen is het een populaire en duurzame oplossing: de leidingen voor het systeem zijn relatief eenvoudig aan te leggen tijdens de bouw van de woning. Bovendien is sinds vorig jaar de Wet VET van kracht, die het aansluiten van nieuwbouwwoningen op het gasnet verbiedt. Voor de energietransitie worden de bodemenergiesystemen gezien als een belangrijk en kansrijk alternatief voor het verwarmen van de woning met aardgas.

Veelvoud

Dat zien Ine Flinkers en Edith Rutten ook, beiden adviseurs bodem en ondergrond bij respectievelijk de gemeenten Den Bosch en Eindhoven. De laatste jaren neemt de aanleg van deze systemen in Oost-Brabant snel toe. Rutten: ‘In Eindhoven gaat het om zo’n driehonderd bestaande systemen. Maar het aantal nieuwbouwplannen met GBES is een veelvoud daarvan.’ Hetzelfde geldt voor Den Bosch, zegt Flinkers. ‘Als er plannen zijn om een bodemenergiesysteem aan te leggen, dan komt dat langs mij en neem ik altijd contact op met de initiatiefnemer. In een vroeg stadium kan een plan nog wel worden aangepast.’ Samen met een aantal collega’s trekken ze al enige tijd aan de bel over het gebrek aan regels en de onduidelijke verantwoordelijkheden over de aanleg van de systemen.

Drinkwaterreserve

Want die bodemsystemen hebben een groot probleem: onder de Oost-Brabantse bodem zit de nationale drinkwaterreserve. Een grondwaterreservoir dat minstens honderd meter diep zit en zeer zuiver is omdat het wordt beschermd door een dikke kleilaag erboven. Oppervlakkige bodemverontreiniging kan daarom niet doorsijpelen naar de diepere lagen en het waterreservoir vervuilen.

niet schadelijk

Op zich is het niet schadelijk om dat grondwater aan de bodem te onttrekken. Dat gebeurt ook al: drinkwater­bedrijven en private partijen zoals Coca Cola, Bavaria en Heineken maken al jaren gebruik van het zuivere water. Voorwaarde is wel dat de bescherming van de kleilaag intact blijft en er geen vervuiling doorsijpelt. En dat is nou precies het probleem met de bodemenergiesystemen. Deze vorm van warmte-koudeopslag bestaat uit een lange lus in de grond die is verbonden met een pomp en maakt gebruik van de stabiele temperatuur van de bodem. Tijdens koude dagen wordt de bodemtemperatuur gebruikt om de woning te verwarmen, in de zomer om te verkoelen. Met behulp van een warmtewisselaar en een circulatievloeistof in de buizen wordt de warmte afgegeven aan de woning.

Duur

Maar het boren van gaten voor de aanleg van lussen (in feite een hele lange rubberen pijp) is duur. Dus boort een aannemer het liefst het gat voor één lus. Om het systeem daarvoor voldoende te laten werken, en om de lus lang genoeg te maken, wordt daarbij dwars door de beschermende kleilaag geboord, tot in het grondwaterreservoir. Volgens Rutten levert dat twee grote problemen op. ‘Ten eerste levert een gat dwars door de kleilaag een gevaar op voor het drinkwaterreservoir. Nou zal dat bij een paar boringen niet zo groot zijn, maar wat gebeurt er als het veel vaker gebeurt? Dan wordt die kleilaag een zeef. Een tweede probleem is de circulatievloeistof in de leidingen zelf. Idealiter worden de leidingen gevuld met gewoon water, maar in de meeste gevallen voorziet de installateur het water van glycolen, antivries, om bevriezing aan de bovenkant te voorkomen. Ook  zijn vaak additieven toegevoegd zoals corrosieremmers en anti-algmiddelen. Bij een lekkage van de leiding kunnen deze stoffen in het diepe grondwater terechtkomen en daar een grondwaterverontreiniging veroorzaken waarvoor de eigenaar van het systeem dan verantwoordelijk is.’

Lees de rest van het verhaal in Binnenlands Bestuur nummer 16 (30 augustus 2019). (inlog)