Gemeenten een stuk duurzamer

Sociaal-culturele verschillen verder vergroot

Dat blijkt uit de jaarlijkse ‘Nationale monitor duurzame gemeenten’ van Telos, het kenniscentrum dat is verbonden aan Tilburg University. Aan de hand van 109 indicatoren geven de onderzoekers voor elke gemeente de stand van zaken weer. In de beoordeling worden ecologische, sociaal-culturele en economische domeinen meegewogen.

‘Voor het eerst merken we over de hele linie vooruitgang’, zegt hoogleraar duurzame ontwikkeling Bastiaan Zoeteman, een van de opstellers van het rapport. ‘Ook in het sociaal-cultureel domein, waar de scores de afgelopen jaren nog achteruit gingen. Al is het een gemêleerd beeld. Het herstel zet nog lang niet overal door.’

Gemeten over de laatste vier jaar presteert de helft van de gemeenten op sociaal-cultureel gebied zelfs slechter dan in 2014. Onderaan de lijst van 2017 prijken wederom vooral krimp- en voormalige industriegemeenten, zoals in Noordoost-Groningen. Zoeteman: ‘Op milieugebied hebben ze vorderingen gemaakt, maar sociaal- cultureel blijven ze achter bij de rest.

Lang hebben we gedacht dat economische groei het panacee zou zijn om die problematiek op te lossen. Maar dit blijkt in deze specifieke gebieden niet zo te werken. De industrie heeft vroeger grote groepen van laaggeschoolden aangetrokken die je niet zomaar kunt geschikt kunt maken voor een baan in, bijvoorbeeld, de ict. Rijk en provincie zullen hier echt moeten bijspringen.’

De sterkste groei was het afgelopen jaar niet meer te vinden in de Randstad, maar in de regio’s Amersfoort, Zwolle en delen van de Achterhoek: het ‘midden-oosten van Nederland’, zoals Zoeteman het typeert. ‘Daar merk je de invloed van de Bible belt’, verklaart hij. ‘De sociale cohesie is er nog altijd een factor bij de aanpak van sociale problemen. Tegelijkertijd is het een relatief groen gebied met veel natuur, maar ook met ruimte voor bedrijven die in de dichtslibbende Randstad moeilijk hun plek kunnen vinden.’ Ook de kust van Noord- en Zuid-Holland doet het goed. ‘Een welvarende streek met veel mensen die in de grote stad hun geld verdienen en buiten wonen. Weinig sociale problemen en door de schone wind van zee halen ze ook in het ecologische domein vaak een goede score.’

Gemiddeld genomen scoren kleine gemeenten in de duurzaamheidsmonitor nog steeds het best. Hun achterstand op economisch gebied compenseren ze op het onderdeel milieu en op sociaal-cultureel vlak. Ook profiteren ze vaak van economische groei in nabij gelegen grote gemeenten doordat hun burgers daar werk vinden en thuis genieten van de sociale en milieuvoordelen. Middelgrote centrumgemeenten komen in het onderzoek relatief slecht uit de bus.

Op economisch gebied lijkt hun voordeel ten opzichte van de omliggende regio af te vlakken; bij milieu en in het sociaal-culturele domein scoren ze slechter. ‘De rol als centrumgemeente in de regio vraagt wellicht om herziening, bijvoorbeeld door de regiogrenzen anders te definiëren, nieuwe vormen van samenwerking te zoeken, nieuwe typen bedrijven aan te trekken en aantrekkelijker te worden voor welvarende stedelingen’, concluderen de onderzoekers.

Kijk op www.telos.nl voor de volledige onderzoeksgegevens. Op www.duurzamegemeenten. nl kunnen gemeenten elkaar vergelijken.