‘Gemeenten moeten handhaven voor behoud monumenten’

Erfgoedvereniging Heemschut vindt dat gemeenten te weinig doen om monumenteigenaren te dwingen tot onderhoud. Volgens de vereniging, die zich inzet voor behoud van monumentaal erfgoed in Nederland, worden diverse historische boerderijen en woonhuizen met verval of sloop bedreigd.

Erfgoedwet

Met de inwerkingtreding in de loop van dit jaar van de Erfgoedwet kunnen gemeenten eigenaren eenvoudiger dwingen om hun gemeentelijk, provinciaal of rijksmonument in goede staat te houden. Volgens Heemschut kan dat ook nu al, maar maken veel gemeenten daar nauwelijks werk van. ‘Uit jurisprudentie blijkt dat gemeenten eigenaren aan hun onderhoudsplicht kunnen houden; in de nieuwe wet wordt dat nu helder vastgelegd’, zegt woordvoerder Mathijs Witte. Hij wijst op bijvoorbeeld de gemeente Leiden, die dat wel goed oppakt. ‘Zij leggen dossiers aan, gaan met eigenaren in gesprek en wijzen hen op de mogelijkheden van subsidies, laagrentende leningen en belastingaftrek.’

Erbarmelijke staat 

Veel andere gemeenten doen dat niet, constateert Heemschut. De afdeling Zuid-Holland weet zo zes voorbeelden te noemen van rijks- en gemeentemonumenten die in erbarmelijke staat verkeren, omdat eigenaren niet investeren en gemeenten hen daarop niet aanspreken. Het gaat om woonhuizen en boerderijen, gebouwd tussen 1590 tot 1850, in de gemeenten Capelle aan den IJssel, Rotterdam, Bodegraven-Reeuwijk, Goeree-Overflakkee, Zuidplas en Westland. Volgens Witte is het lijstje slechts een greep en gaat het in Zuid-Holland en in andere provincies om veel meer panden. Heemschut gaat komende tijd verder inventariseren.

Handhaving kost geld

De verklaring voor de afwachtende houding ligt volgens Witte in onwetendheid over de plichten en mogelijkheden van gemeenten. ‘Maar vaak hebben colleges ook niet veel op met monumenten. Toezicht, handhaving en beleid ontwikkelen kost veel tijd en geld.’ Prioriteiten liggen elders, merkt Witte, soms ook bij het bewaren van goede verstandhoudingen met eigenaren die aansturen op sloop van hun pand om er iets nieuws te kunnen bouwen. Heemschut probeert via betrokken raadsleden het onderwerp in de gemeenten op de agenda te krijgen. Als dat geen effect heeft, overweegt de vereniging om bij provincies aan de bel te trekken, die gemeenten moeten ondersteunen bij het voeren van goed erfgoedbeleid en ze daar desnoods toe kunnen dwingen.

Handleiding

Heemschut hoopt dat de Erfgoedwet ook een positief effect heeft. De Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed brengt binnenkort een handleiding uit voor gemeenten, over handhaving. Heemschut zal die breed onder de aandacht brengen bij gemeenten, zegt Witte.