Diverse gemeenten willen eigenaren van monumentale panden een veto geven over het aanwijzen van hun gebouw tot beschermd erfgoed. Zij passen daar hun erfgoedverordening op aan. Het zogenoemde instemmingsvereiste is echter juridisch onhoudbaar, waarschuwen Bond Heemschut en het Cuypersgenootschap.
Erfgoedbond tegen veto eigenaar bij monument
Het zogenoemde instemmingsvereiste is echter juridisch onhoudbaar, waarschuwen Bond Heemschut en het Cuypersgenootschap.
Besluit eenvoudig torpederen
De erfgoedorganisaties constateren dat diverse gemeenten eigenaren meer zeggenschap willen geven in de aanwijzingsprocedure van gemeentelijke monumenten, zegt woordvoerder Mathijs Witte van Heemschut. Ze regelen daarvoor in de nieuwe erfgoedverordening dat instemming van een eigenaar nodig is om een gebouw tot monument te kunnen aanwijzen. Witte: ‘Dat betekent dat eigenaren een zorgvuldig tot stand gekomen en afgewogen aanwijzingsbesluit door het college van burgemeester en wethouders aan het eind van de rit heel eenvoudig kunnen torpederen. Voor zover wij weten speelt dat op dit moment in elk geval in vier gemeenten: Waddinxveen, Leusden, Westerveld en Sluis. Waarbij Westerveld deze aanpak actief promoot in Drenthe, we zien dat er daar bredere belangstelling voor is.’
Alphen aan den Rijn teruggefloten
Hoewel Heemschut en het Cuypersgenootschap blij zij dat de gemeenten hun erfgoedbeleid verder ontwikkelen, zijn ze tegen het instemmingsvereiste. Volgens hen strandt die aanpak bovendien bij de rechter. Dat bleek vorig jaar in gemeente Alphen aan den Rijn. Het gemeentebestuur besloot zeven woonhuizen in de kern Boskoop niet tot monument te verklaren, omdat de eigenaren daar tegen waren. De rechtbank Den Haag vernietigde dat besluit: het belang van individuele eigenaren kan niet per definitie boven het belang algemene belang (het behoud van monumenten) worden geplaatst. Alle belangen moeten worden afgewogen; het instemmingsvereiste uit de Alphense monumentenverordening is in strijd met het systeem van aanwijzing van monumenten in Nederland, aldus de rechtbank. Eerder dit jaar verwierp om dezelfde reden de Tweede Kamer het plan van de VVD om het instemmingsvereiste op te nemen in de Erfgoedwet.
Overlegvereiste kan wel
De twee monumentenorganisaties ontraden gemeenten om een voorwaarde voor instemming op te nemen in erfgoed- en monumentenverordeningen. Gemeenten waar dat wel gebeurt, houden zij goed in de gaten, zegt Witte. ‘Als blijkt dat panden daardoor geen monument worden, zullen we dat aanvechten bij de rechter.’ Heemschut adviseert wel om eigenaren beter bij de afweging te betrekken. Zo introduceerde Geldrop-Mierlo het overlegvereiste, waarbij eigenaren moeten kunnen meepraten over een eventuele aanwijzing tot monument, maar geen veto kunnen uitspreken. Gemeenten kunnen eigenaren ook stimuleren door financiële prikkels, stelt Witte. ‘Met subsidie voor een onderhoudsabonnement kun je eigenaren best enthousiast krijgen voor behoud van hun monumentale pand.’
Reacties: 5
U moet ingelogd zijn om een reactie te kunnen plaatsen.
Het instemmingsvereiste lijkt mij inderdaad te stranden op verschil in belangen, algemeen cultureel belang en persoonlijk (ook financieel-) belang. Als wij echter ''vanuit algemeen belang'' monumenten belangrijk genoeg vinden, moeten we ook ''vanuit algemene middelen'' finannciële ruimte zoeken om dat belang overeind te kunnen houden of op zijn minst voldoende te steunen. De gestage teruggang in monumensubsidies, zowel gemeentelijk als landelijk, ondersteunt dat belang niet.
Helemaal eens met Fred. Er is een duidelijke tendens waarneembaar dat gemeenteraden af willen van instituties die burgers een strobreed in de weg leggen. Veel raadsleden zien het belang van het behoud van waardevol erfgoed niet meer. Voor hen is het kennelijk te moeilijk om over hun eigen zittingstermijn heen te kijken. Daarnaast is geld natuurlijk het probleem. Als er posten op de begroting gezocht moeten worden in verband met noodzakelijke bezuinigingen is het verleidelijk het eigen monumentenbeleid op te offeren.
Het rijk doet overigens hetzelfde.
Ik weet niet in welke wereld andere gemeenten leven, maar in mijn vroegere gemeente hanteerden wij jaren geleden al de volgende vuistregel. Plaatsing op de gemeentelijke monumentenlijst behoeft vooraf de instemming van de eigenaar. Zonder diens instemming vond er dus sowieso geen aanwijzing door B&W plaats. Bij een gemeentelijk monumentenbeleid behoort natuurlijk ook een budget voor het verstrekken van subsidies, net als dat er behoort te zijn voor rijks - en provinciale monumenten.
Monumenten vormen een sfeer verrijkende aanwezigheid voor iedere gemeente en het is verstandig om daar geld voor te reserveren.
Aanwijzing tot rijksmonument legt de eigenaar veel verplichtingen en verboden (veranderingen aan pand) en ondergraaft het recht van eigendom.
Geef de huiseigenaren een vetorecht dan zal de praktijk uitwijzen dat het overgrote deel van de aanwijzingen van monumenten zal stranden. Dit zou erop neerkomen dat gebouwen die vanuit het algemeen belang het behouden waard zijn, vogelvrij worden verklaard. Dit leidt op ten duur tot verschraling van het karakter van dorpen en steden, doordat panden vrijelijk gesloopt kunnen worden.
Wat is dit voor onzin om het belang van de eigenaar te laten prevaleren tegenover het algemeen belang? Is dit om de steeds mondiger wordende burger tegemoet te komen, die alleen zijn eigen belangen nastreeft? Als je niks geeft om een monumentaal pand waarin je woont, dan verhuis je toch lekker naar een goedkoop appartementje zonder franje?