De groeigemeente is grijs geworden 

Hoe stimuleer je als gemeente doorstroming op de huizenmarkt? Die vraag speelt overal, maar zeker in New Towns. Zestig jaar geleden boden die een antwoord op de toenmalige wooncrisis. Nu kampen ze met grote cohorten senioren, terwijl starters er geen plek kunnen vinden.

Empty nesters

'Wij hebben hier veel empty nesters’, zegt Ronald Weerwag, wethouder wonen en ruimtelijke ordening van Zoetermeer namens de Lijst Hilbrand Nawijn (LHN). ‘Het zijn mensen die hier met een gezin zijn komen wonen of dat hier hebben verwekt. Nu zijn de kinderen de deur uit en wonen ze alleen of met z’n tweeën in een grote eengezinswoning. Ze willen best kleiner gaan wonen, maar ze willen ook de wijk niet uit.’

Herontwikkeling

Weerwag beschouwt het als een compliment, ‘want het betekent dat ze het hier naar hun zin hebben’. Maar, zegt hij er meteen achteraan: ‘Het vraagt wel om herontwikkeling: er moeten voorzieningen voor ouderen komen en woonruimte voor jonge gezinnen. En daarbij lopen wij als Zoetermeer tegen grenzen aan. De ruimte is niet onbeperkt, omdat we ook waarde hechten aan het groen in onze stad.’

Leuk grasveldje

Zoetermeer probeert daarom op plaatsen die in wijken vrijkomen appartementencomplexen neer te zetten. Dan kunnen de senioren daarnaartoe verhuizen en komen hun eengezinswoningen vervolgens vrij. Maar met die ogenschijnlijk logische aanpak is lang niet iedereen blij. Weerwag: ‘Dan hoor ik: “Meneer de wethouder, wat doet u nu? Al dertig jaar kijk ik tegen een leuk grasveldje aan. Nu wilt u daar appartementen neerzetten!”

New Towns zijn vergrijsde gemeenten waar de inwoners een bovengemiddeld beroep doen op de zorg

Eenzijdige opbouw

Zoetermeer heeft het nog relatief makkelijk, aldus Peter Boelhouwer, hoogleraar Housing systems aan de TU Delft. ‘Die gemeente behoort tot de New Towns die de afgelopen decennia zijn blijven bijbouwen. Daardoor heeft Zoetermeer een meer gespreide leeftijdsopbouw. Andere New Towns als Hellevoetsluis en Spijkenisse hebben vooral in één bepaalde periode veel gebouwd. Dus die hebben een nog eenzijdiger opbouw.’

Vergrijsde gemeenten

Ooit waren die nieuwkomers allemaal jong. Maar een halve eeuw later zijn de New Towns vergrijsde gemeenten waar de inwoners een bovengemiddeld beroep doen op de zorg. Door het sterk overheersende aanbod van eengezinswoningen kunnen de ouderen binnen hun gemeente geen kant op. En daarmee zetten ze lokale woningmarkt ook op slot voor jonge gezinnen en voor starters.

Bouwen

Wat kunnen de New Towns aan die situatie doen? Boelhouwer ziet vijf mogelijkheden. De eerste en meest voor de hand liggende: bouwen. En toch gebeurt dat lang niet genoeg. Boelhouwer: ‘Ik schrik nu ik het aantal bouwaanvragen zelfs zie teruglopen.’ Ten tweede moeten het dan wel de juiste woningen zijn. ‘Gemeenten denken te vaak: het zijn ouderen, die kunnen we wel in kleine hokjes schuiven. Maar ook senioren willen minimaal drie kamers. Er bestaat daarnaast een enorme behoefte aan woonvormen met collectieve voorzieningen. Iedere gemeente moet er in mijn ogen minimaal twee programmeren.’

Ontzorgen

Op de derde plaats moeten de New Towns er volgens Boelhouwer zeker in de sociale huur voor zorgen dat de prijs niet al te gek wordt. ‘Ten vierde moeten de voorzieningen voor senioren in de wijk van onderop worden georganiseerd. Daar zijn namelijk al allerlei netwerken, waarin mensen  mantelzorg geven of die ontvangen. Het helpt als de gemeenten bij die netwerken kunnen aansluiten. Ten vijfde moeten ze ontzorgen, zeker bij de echte ouderen, want mensen zien als een berg op tegen verhuizen.’

'Helaas is vaak de samenwerking niet transparant en vertrouwen de partijen elkaar niet'

Peter Boelhouwer

Grote verschillen

In de praktijk ziet Peter Boelhouwer grote verschillen tussen gemeenten. De kleinere missen soms de kennis en capaciteit. Bij middelgrote en grote gemeenten hebben de diensten soms hun eigen koninkrijkjes. ‘Als corporaties, de markt, gemeentelijke diensten en zorginstellingen op één lijn zitten, helpt dat enorm.’

Vertrouwen

Volgens Weerwag begint het met vertrouwen: ‘Als ik zie welke plannen we in Zoetermeer hebben en wat we al doen, dan zeg ik: wij gaan de opgave halen. Maar dan moet de markt wel levensloopbestendige woningen bouwen. De woningbouwcorporaties moeten de woonvoorraad vergroten. Dat betekent ook dat wij als gemeente zelf die partijen meer ruimte moeten geven. Omdat we tegen capaciteitsdruk aanlopen, hebben we net een motie voorliggen waarin staat dat wij als gemeente niet voor elk project de projectleider hoeven aan te wijzen. Dat kan ook iemand uit de markt zijn, als je maar duidelijke kaders meegeeft. Ik zeg niet dat mijn vertrouwen nooit beschaamd zal worden, maar tot nu toe werkt het behoorlijk goed.’

Lees het hele verhaal over de New Towns deze week in BB23 (inlog)