Gemeenten mogen meepraten over winning aardwarmte

Gemeenten en waterschappen worden door een wijziging van de Mijnbouwwet eerder betrokken bij initiatieven om geothermie (aardwarmte) te gebruiken. Dat schrijft staatssecretaris Mijnbouw Hans Vijlbrief (D66) in zijn memorie van antwoord bij de wetswijziging over het vergunningstelsel voor opsporen en winnen van aardwarmte.

Energietransitie

Zodra er een aanvraag is gedaan voor een zoekgebied kunnen gemeenten en waterschap hierover straks direct advies uitbrengen, in plaats van getrapt advies via de provincie, zoals nu het geval is. ‘Reden hiervoor is dat gemeenten een belangrijke rol in de energietransitie hebben en aardwarmte veelal een lokale activiteit is’, schrijft Vijlbrief. Gemeenten kunnen aangeven of winning van aardwarmte past in hun warmtevisie. Waterschappen en provincies kunnen aangeven wat de eventuele gevolgen voor grondwater zijn. ‘Het adviesrecht van gemeenten en waterschappen is niet bindend, maar er mag alleen gemotiveerd vanaf worden geweken en alleen in het geval van zwaarwegende belangen', aldus de staatssecretaris.

Tijdelijke oplossing

Acht aardwarmtewinningen voldoen niet aan de Mijnbouwwet, zo valt af te leiden uit de memorie van antwoord. Het ministerie van Economische Zaken en Klimaat heeft nog niet ingestemd met deze winningen (die al in bedrijf zijn). De staatssecretaris schrijft wel dat hij van plan is in te stemmen met de ingediende winningsplannen. In de tussentijd ‘is een tijdelijke oplossing gevonden door waar mogelijk via de omgevingsvergunning enkele waarborgen voor een veilige en verantwoorde winning toe te voegen.’ Nederland telt in totaal 20 geothermielocaties met meer dan 40 putten.

Ongewone voorvallen

Er zijn volgens de staatssecretaris vier ‘incidenten of ongewone voorvallen’ bekend bij de winning van aardwarmte. In Honselersdijk is in april 2020 een opvoerpomp in de productieput uitgevallen. De put ligt sindsdien stil: reparatiepogingen zijn tot nu toe mislukt. In Naaldwijk brak brand uit toen een bovengrondse leiding brak. De leiding is gerepareerd en het Staatstoezicht op de Mijnen (SodM) heeft, nadat een analyse van de oorzaken van het incident is gemaakt, toestemming gegeven de installatie weer te gebruiken. In Horst heeft het SodM een last onder dwangsom opgelegd, omdat er licht radioactief afval op het terrein was opgeslagen. Het bedrijf ging failliet en het SodM heeft uiteindelijk zelf het afval afgevoerd en de kosten op de curator verhaald. Twee putten en een bovengrondse installatie moeten nog worden ontmanteld. In Bleiswijk bleken er gaten in een productieput te zitten. In oktober 2021 is hier de winning van aardwarmte definitief gestaakt en het milieu ‘veiliggesteld’, aldus de memorie van antwoord.

Voor altijd verziekt

De staatssecretaris benadrukt dat geothermie en grondwaterwinning ‘moeiteloos naast (of juist boven en onder) elkaar kunnen bestaan’ en dat aardwarmte alleen wordt toegestaan ‘wanneer dit veilig en verantwoord is.’ Vewin-directeur Hans de Groene waarschuwde hier  eerder juist voor de gevaren van geothermie in de buurt van grondwaterwinning: 'Je kunt het niet bij elkaar in de buurt hebben', aldus De Groene. Als bij het boren naar aardwarmte abusievelijk een diep grondwaterreservoir wordt geraakt is er 'kans dat de grondwatervoorraad voor altijd verziekt raakt.'

Afwegingsproces

Drinkwaterwinning gaat niet per se boven geothermie, stelt de staatssecretaris. ‘Dat de drinkwatervoorziening een zwaarwegend belang is betekent niet dat drinkwater altijd en op elke plek voorrang heeft boven andere belangen’, schrijf hij. ‘Het gaat om een gezamenlijk afwegingsproces van Rijk en decentrale overheden, waarbij zowel de drinkwatervoorziening als de energievoorziening moeten worden geborgd. Mochten bij deze afweging op regionaal niveau conflictsituaties ontstaan waarvoor geen oplossingen kunnen worden gevonden, dan prevaleert het drinkwaterbelang.’ Vijlbrief benadrukt dat ‘zonder ontheffing van de provincie (…) geen boring in een beschermd waterwingebied (kan) plaatsvinden.’