Energie uit sloot en plas kan aardgas deels vervangen

Warmtewinning uit water kan een grote rol spelen bij het aardgasvrij maken van de Nederlandse woningen. Oppervlaktewater, afvalwater en drinkwater bevatten samen genoeg energie om 1000 maal in de totale Nederlandse vraag naar verwarming en koeling te voorzien. Economisch winbaar kan het tot 40 procent van alle gevraagde thermische energie leveren.

TEO en TEA

Dat blijkt uit cijfers die woensdag werden gepresenteerd tijdens een symposium onder de naam ‘TEO-festival: Kansen voor een aardgasvrij Nederland. TEO staat daarbij voor Thermische Energie uit Oppervlaktewater. Het festival vond plaats aan de oever van de Merwede in Utrecht, georganiseerd door de Unie van Waterschappen, STOWA en Rijkswaterstaat. Het accent lag op TEO en minder op TEA –Thermische energie uit Afvalwater- omdat hier vooralsnog de grootste economische potentie wordt gezien. Onderzoekcoördinator Michelle Talsma van Stichting Toegepast Waterbeheer STOWA: ‘We hebben nu eenmaal heel veel openwater in ons land dat ’s zomers warm en ’s winters koud is. De energie die daarin zit is via eenvoudige bestaande technieken te winnen.’

 

Warmtepomp

Het werkt als de inmiddels bekende warmtepomp in huizen, waarbij in de zomer het opgewarmde water uit de bovenlaag via een buizensysteem langs koud water in de onderlaag wordt geleid. Het warme water koelt af, het koude water warmt op. Door dit zonodig op te slaan in een waterbel onder de grond kan het in de winter worden opgepompt voor verwarming. In de zomer verloopt het proces vice-versa en wordt het koude water gebruikt voor koeling.

Duurzaam en geen ruimtelijke overlast

Voordeel van energie uit water is volgens Talsma niet alleen dat het schoon, duurzaam en vrijwel CO2-neutraal kan worden gewonnen. ‘Het heeft ook weinig impact op de omgeving, het ruimtebeslag van een warmtewisselaar in het water is klein, er is geen horizonvervuiling, het kan makkelijk landschappelijk worden ingepast’.

Tegen hittestress

Sterker, TEO kan zelfs een positief effect hebben op de omgeving, zo stelt Barry Scholten, business-developer energie en waterbeheer bij adviesbureau If-Technologie. ‘Omdat de bovenste laag van het water afkoelt, neemt de hitte stress in stedelijk gebied af. Tegelijk komt er ook zuurstof in het water doordat het gaat stromen, waardoor bijvoorbeeld blauwalg minder kans krijgt, vissterfte in de zomer afneemt en de waterkwaliteit verbetert’.

Transport is hobbel

Grootste hobbel bij het economisch winnen van thermische energie uit water is vooralsnog het transport van de warmte/koude. ‘Je moet de energie daar krijgen waar het nodig is, dus de huizen of andere afnemers moeten wel in de buurt van voldoende water staan’, aldus Talsma. transport over lange afstanden levert veel verlies op en maken de infrastructuur relatief duur. 

Aanhaken bij warmtenet

Dat is dan ook de reden dat een groot deel van de potentiele energie economisch voorlopig (nog) niet benut kan worden. Reden om bij de winning zoveel mogelijk aan te haken bij bestaande infrastructuur. ‘Het mooiste is als er voor het transport gebruik kan worden gemaakt van de leidingen van een warmtenet dat er al ligt. Er lopen al een flink aantal projecten die op deze manier rendabel zijn' , aldus Talsma. 

Terugverdientijd 7-15 jaar

Maar ook voor nieuwe kantoor- en woonwijken –liefst vanaf 60 woningen of meer- kan TEO al redelijk snel uit, zo luidt de overtuiging van de aanwezige waterbeheerders, bestuurders en energiedeskundigen. ‘Je hoeft niet per huis een individuele warmtepomp aan te leggen, een centrale installatie voorziet de hele wijk.  De terugverdientijd varieert, maar ligt tussen de 7 tot 15 jaar,' rekent Talsma voor.

Verwend door aardgas

Maar als er dan alleen maar voordelen zitten aan thermische energiewinning uit het water, waarom gebeurt het dan niet al lang op grote schaal? Dat vraagt dijkgraaf Roelof Bleker van Waterschap Rivierenland zich eigenlijk ook af. ‘We zijn natuurlijk verwend met het goedkope aardgas en daardoor lijkt deze energiebron in onze achtertuin vergeten. Nu we aardgasvrij gaan worden, stijgt de belangstelling. En terecht.’

Warmte uit de Merwede?

De Utrechtse wethouder Lot van Hooijdonk (Groen Links) sloot zich hierbij aan en riep de aanwezigen op energiewinning uit water vooral op de agenda van bestuurders, investeerders en andere betrokkenen als bijvoorbeeld woningbouwcorporaties te houden. Wijzend naar buiten: ‘We krijgen hier een hele nieuwe wijk naast het Merwedekanaal, ik ben blij dat dit symposium ons nog eens op deze energiebron heeft gewezen, we gaan TEO zeker serieus meenemen in de plannen.’