Goed gevulde gereedschapskist voor operatie omgevingswet

Het is een race tegen de klok: de voorbereidingen op de Omgevingswet. Vooralsnog is de ingangsdatum 1 januari 2022. Liggen gemeenten op schema? Wat is een must bij de invoering en wat kan later? Onze experts Chloë Polman en Michiel Stam zijn thuis in de implementatie van de wet. Een veelvoud aan gemeenten en waterschappen helpen zij met deze klus. Hun gereedschapskist is intussen goed gevuld.

De Omgevingswet integreert 26 oude wetten en honderden algemene maatregelen van bestuur en ministeriële regelingen voor ruimte, wonen, infrastructuur, milieu, natuur en water. Het geeft gemeenten nieuwe beleidsinstrumenten zoals het programma en het omgevingsplan. De invoering heeft – zacht gezegd – veel voeten in aarde. Er komt één wet met vier algemene maatregelen van bestuur. Alleen al die AMvB’s beslaan zo’n drieduizend bladzijden aan kaders en normen waarmee onder andere gemeenten aan de slag mogen.

 

Je kunt je afvragen of de complete implementatie zal slagen voor 1 januari komend jaar. De laatste tijd kwam daar een vraag bij: lukt het wel om de wet zelf op die datum in te voeren?

Chloë: ‘Dat hangt af van wat de Eerste Kamer besluit, die moet het koninklijk besluit nog behandelen. Ik hoop dat er geen volledig uitstel meer komt. Mogelijk duurt het wel wat langer voor het Digitaal Stelsel van de Omgevingswet er is, gezien de opstartproblemen met dit DSO.’

 

Michiel: ‘Het is mogelijk dat de Eerste Kamer zegt: laten we de inwerkingtreding van de wet toch nog even uitstellen. En daarnaast wordt er door de koepels en het ministerie ook nog gesproken over de invoeringsdatum. Maar je bent als gemeente of waterschap niet afhankelijk van een invoerdatum. Je moet hoe dan ook heel veel voorbereiden. Of het nu een half jaar of een jaar duurt. De werkzaamheden veranderen niet, hooguit het tempo.’

 

Druk op organisaties

Chloë: ‘Ik zie wel dat er ontzettend veel druk ligt op ambtelijke organisaties. Het is een drukke tijd, met personele tekorten. Op basis daarvan moet je keuzes maken. Ook financiële. Waarin investeren we nu en wat kan later in de implementatie?’

Michiel: ‘In veel organisaties stapelen dossiers zich op. De woningbouwopgaven, het stikstofdossier, de energietransitie om er maar een paar te noemen. Er ligt gigantisch veel, weinig organisaties kunnen al die opgaven behappen. Terwijl de invoering van de Omgevingswet de grootste wetgevingsoperatie is sinds de herziening van de Grondwet in 1848. Een groot deel van een overheidsorganisatie is erbij betrokken. Daarbij is de Omgevingswet zelf al relatief lang bekend, maar de uitwerking is AMvB’s, regelingen en aanvullingswetten is lang een black box geweest. Pas nu die inhoud bekend is, wordt echt duidelijk hoeveel capaciteit er nodig is voor bijvoorbeeld het maken van een omgevingsplan.’

Juiste keuze

Chloë: ‘In dit geval is het misschien wel onmogelijk om een totaaloverzicht te hebben, wat er allemaal bij komt kijken. In ons werk zien we dat het voor gemeenten lastig is om vooraf de juiste keuze te bepalen.’

Michiel: ‘Dat overzicht krijg je wel als je met alle belanghebbenden binnen de organisatie keuzes kunt maken. De Omgevingswet wordt nog wel eens gezien als het ‘feestje van ruimtelijke ordening en milieu’. Maar betrek juist ook collega’s van financiën, bedrijfsvoering en dienstverlening. Die samenwerking is echt nodig voor een goede implementatie van de wet, maar vooral ook voor verbetering van de dienstverlening.’

Chloë: ‘Dus is het zaak disciplines bij elkaar te brengen. Dat is wat ik doe als ik bij een gemeente of waterschap begin. Aanjagen en verbinden.’ 

Michiel: ‘Ik zie gelukkig dat de samenwerking steeds hechter wordt, lijntjes worden korter. Collega’s die elkaar voorheen niet kenden, werken nu veel samen. Dat is nu al een van de grote winstpunten van de voorbereidingen die gemeenten treffen op de inwerkingtreding van de wet.’ 

Actielijst

Chloë: ‘De VNG heeft een handzame lijst met acties waar je minimaal mee aan de gang moet gaan. Dat is een belangrijk handvat om bewuste keuzes te maken.’

 

Jullie brengen de verschillende disciplines in een organisatie bij elkaar. Hoe help je nog meer bij de invoering?

Michiel: ‘Ons specialisme is om in korte tijd in beeld te brengen voor welke opgave een gemeente staat, en vervolgens te helpen met het maken van keuzes. De uitwerking van die keuzes kunnen we desgewenst oppakken. Bijvoorbeeld besluiten opstellen voor de raad over het adviesrecht of schrijven van regels voor het omgevingsplan. We ondersteunen dus strategisch, maar ook in de uitvoering.’

Chloë: ‘We fungeren als programmamanager, als projectleider of als juridisch adviseur. We komen in heel veel organisaties, bij gemeenten, het rijk, waterschappen. Dat heeft echt meerwaarde voor die organisaties.’

Geen blauwdruk

Michiel: ‘Als organisatie hoef je dan niet het wiel opnieuw uit te vinden. Zeker niet als de dossiers al hoog opgestapeld liggen. Wij hebben een goed gevulde gereedschapskist om uit te putten, maar hebben zeker geen blauwdruk die we willen neerleggen. Het is en blijft maatwerk. Daarbij kunnen we terugvallen op collega’s bij EIFFEL die andere organisaties ondersteunen bij de implementatie van de Omgevingswet.’

 

Chloë: ‘Die gereedschapskist hebben we echt samen gevuld. Binnen EIFFEL geven en volgen we trainingen over de Omgevingswet. Ons team komt daarnaast maandelijks bij elkaar voor een update. Samen vormen we een sterk kennisnetwerk.’

Compliment

Michiel: ‘De implementatie van deze wet is voor mij nu al meer dan vijf jaar een belangrijk deel van mijn werk. Maar het blijft boeiend. In elke organisatie ontwikkel je iets nieuws, samen met mensen van die organisatie kijk je hoe je de beste werkwijze kunt neerzetten. En als de organisatie na onze ondersteuning zelfstandig verder kan, dan is dat het mooiste compliment.’

 

Chloë: ‘Daar sluit ik me bij aan. En het fijne is dat je in verschillende rollen een steentje bijdraagt. Vanuit de inhoud, en ook als projectmanager. Die combinatie is mooi, zeker omdat je ook nog bij verschillende overheden binnenkomt. Bij waterschappen zie ik dat ze op sommige punten verder zijn dan gemeenten als het gaat om de invoering van de Omgevingswet, maar de verschillende overheden hebben elkaar ook nodig. Dan is het handig om beide organisaties van binnenuit te kennen.’