Obstakels overwinnen in de transitie

Bij rijksambtenaar Tessa de Haas stond 2022 in het teken van de 3 V’s: Visie, Versnellen en Volhouden. Het is het mantra waarmee ambtenaren hun circulaire opgave versneld kunnen realiseren. Dit jaar wil zij met een aantal ambtenaren een vastgelopen praktijkcase onderzoeken én vlottrekken. ‘Als we de transitie willen versnellen, moeten we ook weten welke obstakels er zijn en hoe ambtenaren die zelf kunnen overwinnen.’

‘Natuurlijk wil een gemeenteambtenaar een initiatiefnemer warm onthalen als het initiatief bijdraagt aan de klimaatdoelen en de circulaire economie,’ vertelt Tessa de Haas. ‘Mijn collega’s en ik noemen zo’n idee een kiem, een klein concreet initiatief dat kan uitgroeien tot een plant met veel potentie. En daar zijn er gelukkig heel veel van.’ Maar als de ambtenaar vervolgens wil helpen de ‘kiem’ te laten groeien, blijkt het speelveld vaak bezaaid met hoge hordes en hobbelige kluunplekken. Een voorbeeld? ‘Een initiatiefnemer wil afval als grondstof gaan gebruiken. Maar afval is afval, daarvoor geldt strenge wet- en regelgeving, waar een gemeente niet over gaat. Hoe opereer je hierin als ambtenaar, wat kun je doen om een kiem toch tot bloei te laten komen?’

De rol van de ambtenaar staat centraal in het onderzoek, vertelt Tessa. Zo denkt ze voor het vlottrekken van circulaire initiatieven bijvoorbeeld aan een gesprek met provincie en Omgevingsdienst over een ontheffing onder voorwaarden. ‘Maar denk ook aan het slechten van andere drempels, bijvoorbeeld het ontbreken van financiën en fysieke plekken. Eigenlijk gaat het altijd om de zoektocht naar de ruimte die een initiatief nodig heeft om zich te kunnen ontplooien, zodanig dat het bijdraagt aan de ambities van gemeente, provincie en Rijk.’

Al richt het onderzoek zich de komende maanden op één kiem, op één haperende of vastgelopen case, de lessen moeten ambtenaren ook helpen om het werk beter te organiseren. ‘We zien dat de vele initiatieven de werkdruk groot maken. Dus willen we ook leren hoe het speelveld er uit ziet en hoe het beter bespeelbaar is te maken.’

Tessa noemt haar onderzoeksteam met ambtenaren een ‘krachtteam’. ‘Kennis, creativiteit en lef zorgen voor het vinden van mogelijkheden. En die worden doorgezet in actie. We worden geen praatclub.’ In dit krachtteam zitten Tessa en de betrokken ambtenaren van Rijk, provincie en gemeente. ‘Maar daarmee houdt het niet op. Het is de bedoeling dat onze leerervaringen herkenbaar zijn voor zoveel mogelijk andere ambtenaren. Dat moet hen helpen bij hun eigen opgaven en bij het herkennen en overwinnen van blokkades. De inzichten delen we daarom steeds met de rest van ‘ambtenaren-Nederland’.’