Boerin brengt beweging in stikstofdossier

Ambtenaren die met stikstofplannen bezig zijn, hebben niet alleen een uitdagende transitieopgave, maar vooral ook een ingewikkelde positie. ‘Ze zien de pijn die ze veroorzaken bij de boeren en tegelijkertijd moeten ze verbinding zien te maken,’ zegt Heleen Lansink-Marissen. Ze noemt zichzelf een communicatieve boerin die gedreven is om verschillende werelden bij elkaar te brengen. In Overijssel is ze daarom een Regionale Transitie Werkplaats gestart, met steun van DuurzaamDoor.

Regionale werkplaatsen

Heleen Lansink-Marissen runt samen met haar man een melkveehouderij in Sint Isidorushoeve, vlakbij Haaksbergen. Daarnaast heeft ze een eigen bedrijf, De Melktapperij. ‘Daarmee stimuleer ik het maatschappelijk debat, ik wil mensen in beweging zetten en de verschillende werelden aan elkaar verbinden.’

Twee jaar geleden werd ze gevraagd om lid te worden van de Community of Practice Regionale Transities van het programma DuurzaamDoor en daar hoorde ze dat DuurzaamDoor financiële steun geeft aan de vorming van Regionale Transitie Werkplaatsen. In maart dit jaar nam ze het initiatief voor zo’n werkplaats in Overijssel. Maar wat de werkplaats precies doet? Ze moet zelf een beetje lachen om haar antwoord: ‘Dat zijn we nog aan het onderzoeken.’
De werkplaats is omgedoopt tot de Lerende Omgeving Overijssel en richt zich op de gebiedsprocessen vanuit het Provinciaal Programma Landelijk Gebied (PPLG). ‘De richting daarvan is bekend, maar de oplossing? Die moeten partijen samen ontdekken. Hoe gaan de processen eruitzien, hoe gaan we samen leren, wat is er nodig voor alle stappen?’ 

Bij de opsomming van de partijen die ze aan tafel heeft gekregen, glundert Heleen: boeren, ambtenaren van gemeenten, provincie en ministerie, de Rabobank, een ervencoach, een adviesbureau dat processen begeleidt en het rekenkundig bureau CLM. ‘Ook zit jong en oud aan tafel, de jongste is zelfs 23 jaar, en ik vind het bijzonder dat het aantal mannen en vrouwen in balans is. We hebben een mooie gelaagdheid.’
Bij de eerste bijeenkomst werd besproken wat een lerende omgeving is. ‘We kwamen op het woord tussenruimte. Een ruimte waar je kunt delen wat je lastig vindt, zonder belangenstrijd, en waar je kennis kunt delen.’

Communicatie is essentieel

De deelnemers zouden het liefst meteen over de inhoud praten, weet Heleen. ‘Maar in dit proces willen we juist laten zien dat goed contact en anders communiceren met elkaar veel essentiëler is. Het proces is dus de inhoud! Ik zie in mijn sector dat we jarenlang op onze vaste plek achter de tafel zijn gaan zitten met een rugzak vol belangen. Zo kom je er niet uit met elkaar. We hebben wat anders wat nodig.’

In de Lerende Omgeving pakt Heleen het dan ook inderdaad anders aan. Elke bijeenkomst begint met de vraag: hoe zit je hier, met wat voor gevoel ben je vandaag binnengestapt?  ‘Deze transitie vraagt namelijk meer dan je opdracht is en meer dan de rol die je krijgt. Daarom is het van groot belang dat je mens kunt zijn in wat je doet, al zijn we het niet gewend om daar aandacht aan te geven. Je moet ook leren om elkaar op te zoeken. Want pas als je echt verbinding hebt met elkaar, ontstaat er ruimte om spannende dingen te gaan doen.’ En dat het spannend is, hoeft uiteraard niemand Heleen te vertellen. ‘Hoe blijf je heel in de transitie? Boer, ambtenaar, bestuurder, bank en ketenpartner moeten uitdagende keuzes maken. Het helpt als je je verdiept in het perspectief van de ander, dat vergroot het begrip voor bijvoorbeeld een pijnlijke regeling. En je hebt elkaars kennis nodig om verder te komen.’ Zo wist een deelnemer te vertellen dat er in de ene gemeente wel opvolgers zijn van boerenbedrijven en in een andere gemeente helemaal niet. ‘Die kennis helpt om slimmere plannen te maken.’

Tussen de bijeenkomsten door zijn de deelnemers elkaar veel meer gaan opzoeken, merkt Heleen: ‘Een boer werd tijdens het traject aangemerkt als piekbelaster, terwijl aan tafel ook de ambtenaar zat die de piekbelaster-regeling had opgetuigd. Die twee hebben elkaar meteen opgezocht. En zo zijn er al vele crossverbanden ontstaan, waardoor er betere samenwerkingen komen. Deelnemers organiseren nu ook uit eigen initiatief werkbezoeken bij elkaar. Ik ben verrast hoeveel waardevolle verbindingen het oplevert.’

Gewoon door

Na vijf bijeenkomsten – de laatste is in oktober - stopt de steun vanuit DuurzaamDoor. ‘Maar we gaan gewoon door,’ zegt Heleen. Dat doet ze inmiddels namens de provincie Overijssel, waar ze sinds 1 september adviseur Landbouw is. De ‘lerende omgeving’ is ook in het PPLG opgenomen. ‘En al wachten we op plannen van een nieuw kabinet, het is voor de transitie nog steeds relevant dat partijen in de gebieden bij elkaar gaan zitten.’ Bovendien is de geest uit de fles. ‘De deelnemers snappen inmiddels dat je niemand nodig hebt om een tussenruimte te organiseren. Het initiatief ligt bij jou.’