'Functie volgt bodem' moet in NOVI

Het principe ‘functie volgt bodem’ zou moeten worden vastgelegd in de Nationale Omgevingsvisie. Dat zegt de Raad voor de leefomgeving en infrastructuur (RLI) in een advies over bodembeleid aan de regering.

Hoofdrol

De laatste jaren heeft de bodem van weideland, cultuurgronden en natuurgebieden in Nederland een hoofdrol gekregen. Verrijking van de grond door stikstof, vervuiling door PFAS en andere stoffen, verdroging en verzuring zijn actuele thema’s geworden.

Hoger

Toch moet het bodembeleid hoger op de agenda van de regering, vindt de Raad. De internationale afgesproken doelen voor het verbeteren van de bodem, natuur en water worden namelijk niet gehaald. Dat komt vooral door intensief gebruik en gevaarlijke stoffen die ervoor zorgen dat de bodemkwaliteit kwetsbaar is.  Terwijl de bodem zorgt voor landbouwproducten, bosbouw, natuur en opslag van water. Een verder afnemende bodemkwaliteit kan leiden tot een lagere opbrengst van landbouwproducten en een lagere natuurkwaliteit. De klimaatverandering maakt dat nog erger, doordat organische stof in de bodem sneller afbreekt en de bodem zijn bufferfunctie voor het vasthouden van water en koolstof steeds meer verliest.

NOVI

De Nationale Omgevingsvisie (NOVI) biedt de rijkoverheid wel een middel om beleid te maken voor het verbeteren van de de bodemkwaliteit. De Rli adviseert de regering die daarom te gebruiken om het bodemgebruik voor meerdere functies te stimuleren, zoals landbouw en opslag van koolstof, of natuur met opslag van water.

Geschiktheid

Volgens de Raad is de functie van gronden bijna helemaal losgekoppeld van de geschiktheid, doordat bijna iedere grond met kunstmest, bestrijdingsmiddelen en een verandering van de grondwaterstand, geschikt te maken is voor bijvoorbeeld groenten- en fruitteelt. Maar dat heeft wel gevolgen: zo wordt op de Limburgse en Brabantse zandgronden nog veel vollegrondsgewassen geteeld, terwijl droge zandgronden veel minder goed de nitraten uit meststoffen kunnen afbreken dan klei of veen. Op die plekken is gemiddeld veel groter nitraatgehalte in het grondwater terug te vinden. ‘Als we bodems de vitaliteit willen geven om functies blijvend duurzaam te laten vervullen, dan zal de bodem optimaal moeten worden gebruikt zonder negatieve effecten. De bodem moet meer sturend worden in de ruimtelijke ordening. Het adagium ‘bodem volgt functie’ moet worden omgekeerd naar ‘functies volgen bodem’.

Provincies

De uitwerking van dit beleid moet overigens niet alleen bij het rijk liggen, vindt de Raad. Juist de provincies zijn geschikte partijen om te beoordelen welke functie passen bij de aanwezige bodemkwaliteit. Bovendien moeten grondeigenaren en grondgebruikers worden gestimuleerd om aan een bodemvriendelijke bedrijfsvoering te doen, bijvoorbeeld door een beloning via het Europees landbouwbeleid, en moeten herstelwerkzaamheden in bos- en natuurgebieden gestimuleerd worden met subsidies.