De leegloop van het platteland vraagt om een andere manier waarop publieke werken zoals bruggen en wegen, sporthallen en scholen moeten worden aanbesteed. Het huidige systeem, waarbij overheden zonder regionale afstemming inkopen op laagste prijs, is volstrekt inadequaat. Dat betoogt Arno van der Vlist, hoogleraar vastgoedontwikkeling aan de Rijksuniversiteit Groningen.
'Aanbesteding publieke werken moet drastisch anders bij krimp'
De laagste prijs is niet altijd de beste prijs voor de samenleving, stelt hoogleraar Van der Vlist uit Groningen.
Bewoner krimpgebied duurder uit
Van der Vlist constateert dat het ondanks de krimp moeilijk is om investeringen in publieke werken navenant terug te schroeven. ‘Je kunt nu eenmaal geen goedkope brug bouwen omdat er maar een paar auto’s overheen hoeven. Als in een dunbevolkt gebied een brug moet komen, is hij dus relatief duur voor de belastingbetaler.’
Laagste prijs is niet de beste
Veel overheden kopen publieke werken in op de laagste prijs, waarbij de aannemer met de laagste bieding het werk mag realiseren. ‘De prijs die uit de bus komt, is daardoor wel de laagste, maar niet automatisch de beste voor de samenleving. Aanbesteding op laagste prijs is maar één kant van de medaille’, aldus Van der Vlist.
Ook andere criteria
Hij vindt dat er bij deze aanbestedingen ook andere criteria moeten meewegen. ‘Kijk bijvoorbeeld naar Groningen Seaports, dat bij een recente aanbesteding niet inzet op de laagste prijs, maar op kwaliteit. Het havenschap weegt ook mee dat de toekomstige aannemer personeel uit de regio in dienst moet nemen. Een ander voorbeeld is Schotland, waar werklozen moeten worden ingezet voor de bouw van een project. Op die manier leidt zo’n project tot een broodnodige oppepper van de regionale economie.’
Milieu
Bij aanbestedingen zou de overheid bovendien milieueisen kunnen stellen, aldus Van der Vlist. ‘EMVI, de economisch meest voordelige inschrijving, biedt daartoe mogelijkheden. Daarbij wordt niet alleen naar de prijs gekeken, maar ook naar publieksgerichtheid, duurzaamheid en projectbeheersing. De praktijk wijst uit dat veel overheden worstelen met een goede invulling van dit model.’
Regionale afstemming
Verder zouden overheden volgens Van der Vlist veel meer moeten samenwerken om hun publieke werken goed aan te besteden. ‘Nu is het ieder voor zich. Er is weinig afstemming in aanbesteding van gemeenten, provincies en het Rijk. De situatie kan zich zelfs voordoen waarin overheden concurreren om bouwcapaciteit, waarbij de ene bouwer op project A zal inschrijven en de andere bouwer op project B. Dat gebrek aan concurrentie is slecht voor de prijs. Daar komt nog bij dat er ook afspraken moeten worden gemaakt over wáár nieuwe voorzieningen precies worden gepland.’
Voordeliger
Van der Vlist doet nader onderzoek naar deze problematiek bij gemeenten, provincie en het Rijk. ‘Het is onduidelijk of en hoeveel extra kosten de duurzaamheidscriteria met zich mee brengen, in vergelijking met aanbesteding ten opzichte van laagste prijs. Het is zelfs nog maar de vraag of dat de kosten opdrijft. Meer uitgeven aan openbare werken maar daarmee besparen op maatschappelijke of welzijnsuitgaven, kan uiteindelijk voordeliger zijn.’
Reacties: 2
U moet ingelogd zijn om een reactie te kunnen plaatsen.
Sinds jaar en dag wordt meer dan 80% van de nationaal openbare en Europese aanbestedingen op technisch niveau aanbesteed met het guncriterium Laagste prijs. En tot overmaat van ramp ook nog eens voor de initiële investering cq de maakkosten. Geen onderhoud, service etc. Dat wordt gewoon na oplevering en afloop van de garantieperiode weer (eventueel met behulp van een aanbesteding) aan een ander in contract gegeven. Uiteraard ook weer tegen de laagste prijs. We weten dat op deze manier niet het ideale inkoop resultaat wordt behaald.
Gelukkig is het criterium Economisch Meest voordelige Inschrijving EMVI begonnen aan een opmars, ondersteund door de nieuwe Europese richtlijnen waarbij het straks voor de lidstaten mogelijk wordt het guncriterium Laagste prijs te laten vallen en alleen nog maar via EMVI te gunnen. Dat dit nog een uitdaging wordt voor de aanbestedende diensten moge duidelijk zijn. Immers van technisch inkopen (de oplossing in de markt zetten en de aannemer degraderen tot prijsblad invuller) naar functioneel inkopen (de vraag in de markt zetten en de meerwaarde van markt uitvragen) met kwalitatieve guncriteria is even schakelen. Er is veel werk aan de winkel om de goedwillende aanbestedende diensten én inschrijvende partijen te leren en laten ervaren hoe de ideale uitvraag en inschrijving obv EMVI kan worden gecontracteerd.
Ten aanzien van Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen, specifiek Milieu criteria zijn er vanaf medio 2009 minimale criteria opgesteld (Eisen en obv vrijwilligheid ook Wensen) waaraan aanbestedende diensten zich moeten houden (dwz volgens de ambitie van de tweede kamer en/of eigen ambities van de AD).
Inmiddels zijn hierin niet alleen milieu zaken opgenomen (inclusief Cradle to Cradle C2C) maar ook Social Return zaken opgenomen. Deze laatste zijn ook verplicht gesteld voor het Rijk vanaf € 250 k. De genoemde voorbeelden worden al vanaf 2000 gebruikt in Rotterdam en de laatste jaren meer en meer bij ander AD.
Afrondend, er is al veel geregeld cq voorgeschreven. Er zijn al koplopers die beargumenteerd de ideale inkoopvraag stellen en partijen die daar optimaal op inschrijven. Er is al bewijslast dat functioneel inkopen obv TCO en MVO beter rendeert en mooie innovaties stimuleert. Het enige waar het aan ontbreekt is de kennis en vaak ook durf (koud water vrees) om dit te praktiseren.
De grootste inkoopwinst is proceswinst en het constant uitdagen van de markt. Die uitdaging op zich is ook een inkoopvraag en dus dient de AD ook scherp naar zijn eigen gewoontes en behoeftes te kijken. Tijdigheid en onderlinge afstemming kan daar een onderdeel van zijn.
Ik zie uit naar een boeiende discussie.
Met vriendelijke groet,
John Kauerz
HelpdeskAanbesteden
Er ligt ook een uitdaging voor ingenieursbureau's die bij aanbesteding ondersteunen. De aanbestedende diensten kunnen ondersteuning gebruiken bij het stellen van eisen / wensen waar de regio sterker van wordt. Potentiële aannemers kunnen ondersteuning gebruiken bij de "planet" en "people" kant van hun aanbieding zodat de inschrijving scoort én zodat ze er aan de "profit" kant nog beter uitkomen.