'Gemeenten moeten staatssteun geven'

Gemeenten laten zich juridische constructies aanpraten om te vermijden dat ze via subsidies of investeringen staatssteun verlenen. Helemaal fout, vindt Melvin Könings. 'Elke scheet die een gemeente laat móet juist staatssteun zijn.'

Staatssteunspecialist
Könings is staatssteunspecialist bij Lysias Consulting Group. Eerder werkte hij vier jaar bij de Europese Commissie, onder meer als auteur van staatssteunbeschikkingen. Verder is hij momenteel raadslid in Geldermalsen, waar hij ook enkele jaren wethouder was. 'Met staatssteun tonen gemeenten en provincies aan dat hun publieke euro's ertoe doen in de lokale of regionale samenleving', zegt hij. 'Als bestuurder moet je daar reuze trots op zijn. Jammer genoeg staan er maar weinig in deze denkstand.'

Staatssteunaversie

Ook Cees Dekker, als staatssteunspecialist werkzaam bij advocaten- en notarissenkantoor Nysingh, vindt de staatssteunaversie bij decentrale overheden niet terecht. 'Ze denken dat staatssteun verboden is, terwijl juist heel veel is toegestaan. Maar wel nadat de Europese Commissie ernaar heeft gekeken. Negentig procent van de steunmaatregelen die de Commissie beoordeelt, krijgen groen licht. Gemeenten moeten de omslag maken van 'staatssteun is verboden', naar 'staatssteun mag, mits met goedkeuring'.'

Massale regelovertreding

Terwijl gemeenten aan de ene kant vermijdingsgedrag vertonen, overtreden ze aan de andere kant massaal tegen de Brusselse regels. Vaak zonder het zelf in de gaten te hebben. Dat komt doordat een aantal beleidsterreinen per definitie tot het staatssteunrecht behoren. Zoals de exploitatie van vastgoed of grond. En ook gebiedsontwikkeling: centrumplannen, herstructurering van wijken, vrijwel elke gemeente financiert het onrendabele deel van zo'n project. Könings: 'Als je het goed inkleedt, mag dat ook van de Commissie. Maar hoewel vrijwel alle gemeenten dergelijke projecten hebben lopen, zijn er maar drie die ze hebben gemeld: Apeldoorn, Mill en Sint Hubert en Haaksbergen. Die andere ruim 400 dus niet. Ik heb geen idee wat er tevoorschijn komt wanneer ze dat wel doen. Het is een rare situatie: formeel zijn vrijwel alle gemeenten in overtreding door niet te melden, maar doordat niemand zich dat realiseert en er verder geen haan naar kraait, zijn er geen consequenties. Bestuurders vinden dat prima, maar juristen worden er nerveus van.'

Bemoeizucht

Toch is niet alles wat fout gaat aan het staatssteunfront gemeenten te verwijten. Dekker wijst op vage begripsomschrijvingen die de Europese Commissie soms hanteert. De Commissie kijkt bijvoorbeeld naar 'de noodzakelijkheid van steun' en gaat komend jaar sterker inzoomen op 'het stimulerend effect' dat van staatssteun uitgaat. 'Dat zijn omschrijvingen die veel vragen oproepen. Wanneer is steun in de ogen van de Commissie noodzakelijk of voldoende stimulerend?' Daarnaast bemoeit de Commissie zich meer en meer op de inhoud van beleid. 'Als Commissie na de juridische toets tot de conclusie komt dat een bepaalde steunmaatregel als staatsteun moet worden aangemerkt, dan richt ze zich ook op de inhoud van die maatregel. Steeds sterker beoordeelt de Commissie decentrale steunmaatregelen vanuit de eigen doelstellingen. Tot hoever mag de Commissie mede jouw beleid bepalen? Dat is wel een grijs gebied.'

Lees het complete artikel over staatssteun in de Europa-special van BB nr. 23.