VNG-bestuur probeert ramkoers met kabinet te voorkomen

Gemeenten willen dat koepelorganisatie VNG het kabinet ‘in duidelijke taal en zonder voorbehouden’ te verstaan de opschalingskorting en andere bezuinigingen te schrappen. Anders dreigen ze de samenwerking met het rijk op tal van beleidsterreinen op te zeggen. Het VNG-bestuur wil echter een stuk minder ver gaan.

Gedwongen opschaling

Onder aanvoering van Leidschendam-Voorburg wordt het VNG-bestuur opgeroepen het rijk kenbaar te maken dat er een streep moet door de opschalingskorting van een miljard euro die gemeenten jaren geleden kregen opgelegd. Die korting kwam voort uit het plan gemeenten te dwingen op te schalen tot 100.000 inwoners en daarmee kosten te besparen. Dat voornemen, onderdeel van Rutte II in 2012, werd nooit uitgevoerd. De korting werd echter gehandhaafd.

Septembercirculaire

In de periode 2020-2025 is die weliswaar bevroren, maar Rutte IV wil deze in 2026 weer activeren. Dat levert straks ‘een belangrijke bijdrage’ aan de tekorten bij gemeenten, zo stelt Leidschendam-Voorburg in een motie waarover op de Algemene Ledenvergadering van de VNG op 14 juni wordt gestemd. Samen met vier andere indieners van de motie gunnen ze het kabinet een paar maanden de bezuiniging te schrappen: in de septembercirculaire mag hij niet meer staan. Zo niet, dan worden wat de indieners betreft geen nieuwe bestuurlijke akkoorden gesloten of andere afspraken gemaakt tussen het rijk en de gemeenten. Ook bestaande akkoorden die zich in de fase van invoering bevinden wacht dan doorlichting ‘op mogelijkheden om deze te bevriezen of in te trekken.’

K80

Andere gemeenten – met name kleine, verenigd in K80 – dreigen eveneens met het bevriezen van de bestuurlijke akkoorden met het rijk. Daartoe moet de VNG in hun ogen besluiten als het rijk niet snel de in de recente Voorjaarsnota aangekondigde korting van 3 miljard euro op het gemeentefonds (vanaf 2026) intrekt. Een motie van die strekking is ingediend door 28 gemeenten en ondersteund door vijf gemeenten, waaronder Amsterdam.

VNG-bestuur terughoudend

Het VNG-bestuur wil echter een stuk minder ver gaan. Met een zelf opgestelde gematigde resolutie probeert het bestuur tijdens de Algemene Ledenvergadering in Groningen te voorkomen dat een al te scherpe toon richting rijk wordt aangeslagen. De hoop is dat de indieners van de motie zich achter de resolutie zullen scharen. Het einddoel is hetzelfde, maar met name de harde voorwaarden – de dreigementen om bestuurlijke akkoorden met het rijk te bevriezen en geen nieuwe afspraken aan te gaan – komen in de resolutie niet terug. Op zijn hoogst wil het bestuur ‘zeer terughoudend’ zijn bij het aangaan van nieuwe akkoorden en afspraken, maar wil daarvoor nog wel enige ruimte laten. Bijvoorbeeld in het geval de akkoorden en afspraken ‘evident in het belang zijn van inwoners én de financiële randvoorwaarden toereikend zijn’.

Totaaloplossing

Nieuwe bestuurlijke akkoorden of afspraken met het rijk wil het VNG-bestuur, voorzien van een uitgebreide financiële toelichting, vooraf aan de gemeenten voorleggen. Op die manier kunnen die zich zelf uitspreken over het belang ervan en over de vraag of de financiële middelen toereikend zijn. ‘De uitvoering van bestaande afspraken met het rijk zal worden bezien binnen de totaaloplossing die nodig is voor het herstellen van de balans in taken en middelen’, aldus de resolutie.