Samenwerken is kassa

Rotterdam weet het beste de weg in EU

Ameland haalde per inwoner sinds 2014 van alle Nederlandse gemeenten de meeste Europese subsidie binnen: 251 euro. Met eigenlijk maar één project. Kampioen breed de kassa laten rinkelen is Rotterdam: de havenstad tikte met 42 projecten bijna 40 miljoen euro binnen.

Met behulp van een geavanceerde database van ERAC is te zien waar in Nederland Europese subsidies precies terechtkomen. Twee jaar geleden voerde het in Den Bosch gevestigde bureau voor Binnenlands Bestuur eenzelfde exercitie uit. Net als toen blijkt dat het merendeel van de EU-subsidies die richting Nederland vloeien, terechtkomen in de Randstad.

De provincies Zuid-Holland, Noord-Holland en Utrecht halen met 4,7 miljard euro meer dan de helft van dat totaalbedrag van 8,5 miljard binnen. Om het in perspectief te plaatsen: de drie noordelijke provincies blijven steken op iets meer dan 700 miljoen euro. Het gaat allemaal om in de programmaperiode 2014-2020 aangevraagde EU-subsidies.

Een van de belangrijkste redenen dat de Randstad zo hoog scoort, is het feit dat in die provincies veel universiteiten huizen. Via het HORIZON 2020-programma slepen die heel veel EU-subsidies in de wacht. Dat verklaart deels ook de hoge positie van Gelderland op de ranglijst: mede dankzij de universiteiten van Wageningen en Nijmegen landde ruim 1 miljard euro in die provincie.

Zoomen we verder in op de Randstad, dan valt op dat Zuid-Holland – onder aanvoering van Rotterdam – Noord-Holland aftroeft. De gemeente Rotterdam alleen al is goed voor bijna 40 miljoen euro aan EU-subsidies. Daarmee stoot de havenstad, in vergelijking met twee jaar geleden, Amsterdam van de troon. Rotterdam roert zich van alle Nederlandse gemeente ook het meest actief op de Europese subsidiemarkt. De gemeente participeert in maar liefst 42 EU-projecten.

Wat de onderzoekers opvalt, is dat de score in Zuid-Holland nog veel hoger had kunnen uitvallen als meer gemeenten zich wat internationaler zouden oriënteren. Brussel honoreert ter bevordering van de Europese eenwording sinds het verdrag van Lissabon in 2007 met name interregionale en stedelijke partnerschappen.

Uit een verdiepingsstudie van ERAC blijkt dat Rotterdam en Delft veel van zulke banden aangaan, maar voor het overige zien de onderzoekers op dat vlak verrassend veel witte vlekken op de kaart van Zuid-Holland. Steden als Gouda en Gorinchem doen in vergelijking met centrumgemeenten van dezelfde omvang in andere provincies weinig tot niets aan deelnames in Europees gefinancierde projecten.

Banden aanknopen

EU-kabinetschef Diederik Samsom zei het eerder dit jaar al in Binnenlands Bestuur. ‘Voor gemeenten kan Brussel een bron van subsidies en kennisuitwisseling zijn. Niet elke gemeente maakt daar werk van. Wat ik zo graag zou willen, is dat ze zich interesseren voor wat er elders in Europa gebeurt.’ Daarmee is niet gezegd dat er in het Zuid-Hollandse niets gebeurt. Het kan alleen beter. ‘We hebben de deelname in negen Europese subsidieprogramma’s onder de loep genomen en daarbij gekeken in hoeverre die aansloten bij de vastgestelde internationaliseringsstrategie van Zuid-Holland.

Regio’s waarmee de provincie de meeste relaties blijkt te hebben, zijn Île de France – zeg maar Parijs en omgeving – en Brussel, zegt ERAC-adviseur Robert Smeets. ‘Maar kijk je naar regio’s die het beste aansluiten op de internationaliseringsstrategie van Zuid-Holland, dan zou je het in Lombardije moeten zoeken. En met die meest verwante regio rondom Milaan zijn juist minder connecties gelegd.’

Consortia in Zuid-Holland hebben daar wel behoefte aan, zoekend als ze zijn naar nieuwe partners na het wegvallen van het Verenigd Koninkrijk uit de EU. ‘Ik geef geen oordeel over goed of fout’, zegt Smeets. ‘Wat onze studie aangeeft, is dat er kansen liggen.’ Waar het stimuleren van de regionale economie zo’n tien jaar geleden van het rijk is gedecentraliseerd naar de provincies, zou Zuid-Holland daarin zeker wat kunnen betekenen.

Een aansprekend voorbeeld is volgens ERAC-directeur Vincent Ketelaars Noord- Brabant. Uiteraard heeft Brabant als grensprovincie van nature meer relaties met Vlaanderen, maar ook elders in Europa zijn vanuit Den Bosch gaandeweg steeds meer banden aangeknoopt met verwante regio’s. ‘Zo wordt nauw samengewerkt met het Zuid-Duitse Beieren, onder andere vanwege de daar gevestigde krachtige high-tech en automotive-industrie – sectoren die in en rond Eindhoven ook sterk aanwezig zijn. De provincie heeft in München zelfs een vaste medewerker gestationeerd die continu op zoek is naar partners voor het Brabantse bedrijfsleven’, zegt Ketelaars.

De rol van oud-commissaris Wim van de Donk van Brabant mag in die strategie niet worden onderschat. De huidige voorzitter van de Universiteit Tilburg was jarenlang de grote animator van internationale contacten. ‘Hij verkondigde niet voor niets altijd dat Brabant veel meer had aan Brussel dan aan Den Haag’, zegt ERAC-adviseur Bas van den Barg. ‘Het zou mij niets verbazen als de universiteit van Tilburg volgend jaar skyhigh scoort in de EU-subsidie ranglijst.’

Continuïteit loont

Daarmee willen hij en zijn collega’s aangeven dat succes hebben in Europa, hoe formeel en bureaucratisch de EU als organisatie dan ook moge zijn, vooral mensenwerk is. Zonder persoonlijke steun vanuit het college, een wethouder lukt het niet er iets voor elkaar te boksen. Maar minstens zo cruciaal is de aanwezigheid van deskundigheid op de werkvloer. ‘Waarom denk je dat toch geen supergrote gemeenten als Breda en Groningen zo goed scoren in de ranglijst?’, mengt Van den Bargs collega Pieter Liebregts zich in het gesprek.

‘Doordat een en dezelfde ambtenaar al jarenlang als coördinator op de portefeuille Europa zit! Continuïteit betaalt zich uit. De lat ligt hoog om EU-projecten goedgekeurd te krijgen. Het zijn vaak lange, trage processen. Dat kan een drempel zijn om eraan te beginnen. Maar zoals bij zoveel dingen, gaan de kosten voor de baat uit. Dat zie je onder andere in Breda. De gemeente heeft een deelname in maar liefst twintig projecten. Dat zijn er meer dan bijvoorbeeld de G4-stad Den Haag.’