Regels voor financiering lokale partijen

Telkens blijkt dat colleges van B&W en gemeenteraden, naast het voeren van integriteitsbeleid, ook over zelfreinigend vermogen beschikken, stelt minister Kajsa Ollongren van Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties vast. Toch komt ze met regels over transparantie van financiering van decentrale partijen en een handreiking integriteitstoetsing van kandidaten voor decentrale politieke partijen.

Regels over transparantie financiering
Het omvangrijke pakket aan maatregelen en wetgeving waar minister Ollongren aan werkt dient ter ondersteuning van dat zelfreinigend vermogen, sluit zij haar brief aan de Tweede Kamer af. In de brief reageert ze op verzoek van de Kamer op een uitzending van Nieuwsuur. Daarin werd benoemd dat het ontbreken van bindende regels over financiering van decentrale partijen in Nederland een risico voor de integriteit van het decentraal bestuur is. De minister zal daarom regels over transparantie van de financiering van decentrale partijen opnemen in het voorstel voor de Wet op de politieke partijen (Wpp) dat ze in 2020 in procedure brengt. ‘Deze regels hebben betrekking op lokale en regionale partijen en op lokale en regionale afdelingen van de landelijke partijen.’ Eind 2019 heeft het Kennispunt Lokale Politieke Partijen een instrument klaar waarmee zij al transparantie over hun financiën kunnen geven.

Giften buiten EER verboden
Naar aanleiding van de hernieuwde aandacht voor de evaluatie van de wet- en regelgeving over partijfinanciering in Nederland door de Group of States against Corruption (GRECO) in de periode 2008-2014 wijst de minister erop dat het opnemen van de regels naar verwachting voldoet aan twee van de drie (van in totaal negentien aanbevelingen) van GRECO waar Nederland volgens hen in 2014 nog niet aan had voldaan. De derde aanbeveling was de drempel van openbaarmaking van giften, nu 4500 euro per donateur per jaar, te verlagen. Die neemt Ollongren niet over, want ze vindt de balans tussen het belang van transparantie en het belang van het beperken van de administratieve lasten voor de politieke partijen zo goed. Voor giften vanuit andere landen in de EU of de Europese Economische Ruimte (EER) vervalt de drempel. Giften vanuit lidstaten hierbuiten worden verboden. Ook moeten politieke partijen melden wie belanghebbenden achter donerende rechtspersonen zijn.

Handreiking integriteitstoetsing
Omdat Ollongren decentrale politieke partijen ook wil ondersteunen bij het toetsen van de integriteit van kandidaten voor volksvertegenwoordigende en bestuurlijke functies heeft zij de geactualiseerde ‘Handreiking integriteitstoetsing van kandidaten voor decentrale politieke partijen’ gepubliceerd. Het biedt praktische instrumenten voor het gesprek over ‘kwetsbaarheden en beheersmaatregelen’: vuistregels integriteit, zelfassessment om volksvertegenwoordiger te worden, vragenlijst integriteit, antecedentenonderzoek, herkennen van mogelijke ondermijning, leidraad integriteit selectiegesprek, bewilligingsverklaring, integriteitsagenda en de dilemmakaarten. De primaire verantwoordelijkheid voor een zorgvuldige kandidaatstelling ligt bij de lokale politieke partij en de betreffende kandidaat zelf. Ollongren benadrukt dat het bij de integriteitstoets om het goede gesprek met de kandidaat gaat. ‘Dit is een open gesprek over integriteit in een politieke context, de dilemma’s die je tegen kunt komen en hoe de kandidaat daarin handelt.’ In het gesprek komen de mogelijke kwetsbaarheden van de kandidaat voorbij en wordt gesproken over mogelijke beheersmaatregelen.

Risicoanalyse integriteit verankeren in Gemeentewet
Ook werkt Ollongren samen met de Nederlandse Vereniging voor Raadsleden en de VNG aan een module ‘Integriteit’, waarin informatie en instrumenten laagdrempelig beschikbaar komen. Begin 2020 moet de module beschikbaar komen. Verder zal de handleiding basisscan integriteit voor gemeenten, provincies en waterschappen, die de minister in maart uitbracht, worden geëvalueerd op basis van ervaringen in provincies en waterschappen bij de benoeming van gedeputeerden en dagelijks bestuurders eerder dit jaar. ‘Ook werk ik aan een wetsvoorstel ter bevordering van de bestuurlijke integriteit, waarmee de verklaring omtrent het gedrag (VOG) verplicht wordt voor wethouders en gedeputeerden.’ In overleg met VNG, IPO en beroepsverenigingen bekijkt minister Ollongren hoe een risicoanalyse integriteit van wethouders en gedeputeerden aanvullend in de Gemeentewet en de Provinciewet kan worden verankerd, wat de rol van de burgemeester en de commissaris van de Koning daarbij kan zijn en wat nodig is om dit praktisch uitvoerbaar te laten zijn.