Rechtmatigheid uitgaven Wmo en jeugdzorg niet op orde

Gemeenten en zorgaanbieders moeten dit jaar alles op alles zetten om de rechtmatigheid en getrouwheid van de miljarden euro’s die aan maatschappelijke ondersteuning en jeugdhulp worden uitgegeven, aan te tonen. Daartoe moeten beide partijen onder meer ‘nadere afspraken maken over de wijze waarop zij omgaan met de verantwoordingseisen in de contracten’.

Finale afrekening

Dat schrijft minister Plasterk (BZK, PvdA) in een brief aan de Kamer. D66-Kamerlid Vera Bergkamp vindt dat ook het rijk een steviger rol moet pakken, met name rond het pgb-trekkingsrecht. ‘Als de oorzaak van het probleem niet wordt weggenomen, hebben we over 2016 precies hetzelfde probleem’, stelt ze in een reactie op de brief. Na het reces gaat Bergkamp de kwestie in een overleg met de minister aankaarten. In een open brief aan gemeenteraden, colleges van B&W en besturen van zorginstellingen pleit de Nederlandse Beroepsorganisatie van Accountants (NBA) voor het opstellen van overeenkomsten tussen gemeenten en zorginstellingen om tot een finale afrekening van zorgkosten over 2015 te komen.

Rechtmatigheid vraagteken

Veel gemeenten kunnen de rechtmatigheid van de bestedingen over 2015 niet aantonen, door onder meer de hoeveelheid en diversiteit aan contracten tussen gemeenten en zorgverleners, schrijft Plasterk aan de Kamer. Ook het ontbreken van eindafrekeningen van jeugdzorgaanbieders en de nog niet uitgekristalliseerde discussie over het woonplaatsbeginsel van jongeren in zorg, gooien roet in het eten als het om een goedkeurende accountantsverklaring gaat. Verder kunnen haperende digitale infrastructuur voor berichtenuitwisseling en de ‘pgb-ellende’ bij gemeenten leiden tot een beperkende of afkeurende accountantsverklaring op de jaarrekening over 2015. Omdat de SVB de betalingen tussen pgb-houders en hun zorgverleners niet goed en tijdig regelde (en nog steeds niet op orde heeft), hebben gemeenten de zorgkosten veelal via spoedbetalingen voorgeschoten. Inmiddels zijn veel onrechtmatige betalingen hersteld, maar het is nog niet duidelijk hoeveel betalingen formeel onrechtmatig blijven, aldus Plasterk. Gemeenten gaven vorig jaar naar schatting 7,4 miljard euro uit aan jeugdhulp en maatschappelijke ondersteuning.

Inkoopmodellen

‘Wij hebben er begrip voor dat gemeenten en zorgaanbieders – gegeven de transitiefase en de enorm inzet die is gepleegd om de continuïteit van zorg en ondersteuning te garanderen – nog aanlopen tegen knelpunten bij het aantonen van de rechtmatigheid van de uitgaven’, schrijft Plasterk mede namens staatssecretaris Van Rijn (VWS, PvdA) aan de Kamer. Maar, zo benadrukken de bewindslieden in dezelfde brief, ‘voor 2016 hebben gemeenten en aanbieders samen de verantwoordelijkheid voor de vraagstukken rondom de rechtmatigheid en de getrouwheid van de uitgaven in de keten’. Met andere woorden: het kabinet eist actie. Gemeenten en zorgaanbieders worden daarbij op diverse manier (praktisch) ondersteund, zoals verbetering van de basisadministratie en het declaratieverkeer. Op wat langere termijn kunnen nieuwe inkoopmodellen, gekoppeld aan outcome-criteria, de administratieve lasten verminderen. Hierdoor kunnen de komende jaren de getrouwheid en rechtmatigheid worden verbeterd, stelt Plasterk.

Onvoldoende

De brief stelt D66-Kamerlid Vera Bergkamp niet gerust. Ze maakt zich grote zorgen over het ‘ontbreken van deugdelijke verantwoording van heel veel geld’, en vreest dat gemeenten ook over 2016 de rechtmatigheid van de uitgaven niet kunnen aantonen. De door de bewindslieden genoemde verbetermaatregelen zijn in haar ogen onvoldoende. Vooral het pgb-trekkingsrecht, maar ook het woonplaatsbeginsel spelen gemeenten parten. ‘Gemeenten kunnen niets aan het pgb-systeem veranderen. Dat moet toch echt het rijk doen.’ Datzelfde geldt voor het woonplaatsbeginsel.

Controles te complex

De NBA stelt net als Plasterk dat onder meer de complexe contractafspraken tussen gemeenten en zorgaanbieders voor veel administratieve problemen zorgen. Gemeenten hebben gegevens nodig over cliënten, de aard van zorg en de geleverde zorg, maar de informatie uitwisseling tussen zorgaanbieders en gemeenten verloopt traag, stelt de NBA. ‘Lokale productieverantwoordingen van zorginstellingen kunnen niet tijdig voorzien worden van de benodigde controleverklaring van een accountant. Het aantal verantwoordingen en controles die door gemeenten gevraagd worden is te groot en te complex. Dit maakt het moeilijk voor beide partijen om tijdig de jaarrekening over 2015 op te stellen en te laten controleren door de accountant. Bij zorgaanbieders kan het ontbreken van een goedkeurende verklaring gevolgen hebben voor hun bankfinanciering.’

‘Afrekenscenario’

Om tot afhandeling van de maatwerkcontracten te komen, schetst de NBA in haar open brief vijf scenario’s, maar beveelt het ‘afrekenscenario’ aan. Gemeenten en zorgaanbieder maken op basis van de beschikbare informatie en in vertrouwen de eindbalans en –rekening over 2015 op. ‘Dit biedt zekerheid over de getrouwheid van zorgbestedingen en geeft minder administratieve lasten dan de oorspronkelijke lokale maatwerkafspraken’, aldus de beroepsorganisatie van accountants. Gemeentekoepel VNG heeft dit scenario aanbevolen.