‘Ravijnjaar niet gedempt, maar opgeschoven’

Gemeenten hebben een nieuw ravijnjaar om naar toe te leven. Dat lijkt de conclusie te zijn nu het stof van de voorjaarsnota gedaald is. Hoewel er naast een aantal structurele middelen ook incidentele middelen zijn aangekondigd die gemeenten de komende jaren er doorheen moeten slepen, staan er vanaf 2028 juist weer bezuinigingen op de rol.

Ravijnjaar 2026

De stand van zaken voor de publicatie van de voorjaarsnota? Gemeenten keken op tegen twee financiële uitdagingen. De nieuwe normeringssystematiek van het gemeentefonds zou een terugval van 2,4 miljard in 2026 betekenen. Daarbovenop zijn er nog de tekorten binnen de jeugdzorg, ter hoogte van 824 miljoen euro in 2025.

400 miljoen

Wat betreft het eerste punt, de terugval in het gemeentefonds door de nieuwe normeringssystematiek, zijn de maatregelen van het kabinet simpel: er komt ruim 400 miljoen bij waardoor er nog een terugval van 2 miljard resteert. Een kleine verzachting dus voor gemeenten. Voor de jeugdzorg zijn de plannen uit de voorjaarsnota complexer, en daarnaast niet eenduidig positief.

Na 2028 minder geld dan nu

Uit een analyse van de voorjaarsnota door Liasinfo, een digitaal kennisportaal gericht op gemeentefinanciën, blijkt dat gemeenten de komende 3 jaar onder aan de streep meer middelen voor de jeugdzorg krijgen, maar daarna juist minder. In 2028 moeten gemeenten het zelfs met 108 miljoen euro minder doen dan in 2025. Dat zou betekenen dat het tekort oploopt tot bijna een miljard.

Besparen in de jeugdzorg

Tenminste, dat is als het niet lukt om het tij binnen de jeugdzorg te keren. Dat is namelijk waar het rijk op rekent. De Hervormingsagenda jeugd, plus nog een aantal aanvullende afspraken met de sector jeugdzorg, plus de invoering van een eigen bijdrage in de jeugdzorg, moeten ervoor zorgen dat er grote besparingen gerealiseerd worden en dat daarmee de balans weer op orde komt. De systematiek van het vooraf incalculeren van besparingen is dus zeker niet van de baan.

Sector teleurgesteld

De jeugdzorg-sector reageerde dan ook direct teleurgesteld op de plannen uit de voorjaarsnota. Jeugdzorg Nederland concludeert dat het goed is dat bezuinigingen worden uitgesteld, maar dat ze als een donkere wolk boven de sector blijven hangen. Zeker nu het kabinet er niet voor kiest om flink te investeren. Bezuinigingen worden enkel uitgesteld, maar echt extra geld is er niet.

'Te ambitieus'

Ook de VNG zegt de plannen van het kabinet vanaf 2028 te ambitieus te vinden. Het is volgens de gemeentekoepel maar de vraag of de aanstaande wetswijzigingen binnen de jeugdzorg gaan zorgen voor een significante afname van de kosten, zeker op de redelijk korte termijn van enkele jaren. Wel denkt de VNG dat er met de tegemoetkoming door het rijk ademruimte is ontstaan die gebruikt kan worden om de inzet op de transformatie van het jeugdstelsel te versterken.

'Boekhouden met een roze bril'

Verschillende experts, bijvoorbeeld van het Centrum voor Onderzoek van de Economie van de Lagere Overheden (COELO), uiten kritiek op de plannen uit de voorjaarsnota. Michiel van der Eng, specialist financiën bij het Periklesinstituut zegt tegen Trouw dat het kabinet boekhoudt ‘met een roze bril’. Hoewel minister Uitermark zegt dat het ravijn hiermee gedempt is, wordt de bezuinigingsoperatie volgens Van der Eng gewoon twee jaar uitgesteld.

Ravijnjaar 2028

Verschillende lokale bestuurders hekelen het ‘uitstelgedrag’ van het kabinet. Ani Zalinyan, wethouder in Heemskerk, zegt tegen Binnenlands Bestuur dat de onzekerheid op deze manier blijft bestaan. ‘Dit is het verschuiven van het ravijnjaar naar 2028. We hebben al gezien dat de taakstelling op jeugd onrealistisch was. Nu wordt er onder het mom van het dichten van een deel van het ravijn een nieuwe taakstelling opgelegd.’

'Doorgeschoven naar een volgend kabinet'

Peter van Diepen, wethouder in Den Helder, schrijft op sociale media dat het kabinet volgens hem een volgend kabinet opzadelt met het ravijnjaar, en daarbij vooral gemotiveerd is door de ambitie een rechtszaak tussen de VNG en het rijk te voorkomen. ‘Zo kan het financieringsprobleem van gemeenten van kabinet naar kabinet worden doorgeschoven. Geen fijn vooruitzicht maar blijkbaar een nieuw gevonden Haagse lijn voor kabinetten in de toekomst. Ga nooit verder dan je eigen kabinetsperiode en zadel gemeenten dan maar op met niet structurele financiering.’