Raad van State positief over anders bekostigen gemeenten

De groei van het gemeentefonds voortaan koppelen aan de hand van de ontwikkeling van het bruto binnenlands product (bbp) kan op steun rekenen van de Raad van State. Het zorgt voor meer stabiliteit, rust en duidelijkheid voor gemeenten.

Onvoorspelbaar

Dat stelt de Afdeling advisering van de Raad van State in reactie op de Voorjaarsnota van het kabinet. Vanaf 2027, zo kondigde minister Kaag van Financiën twee weken geleden aan, stopt het rijk met de zogeheten accressystematiek. Volgens dat stelsel kregen medeoverheden meer geld van het rijk, als de rijksuitgaven hoger waren dan de ramingen. De onvoorspelbaarheid die daarmee gepaard ging, maakte het opstellen van gemeente-en provinciebegrotingen bijzonder lastig.

Inflatie

Vanaf 2027 wil het kabinet het gemeente- en provinciefonds indexeren op basis van de ontwikkeling van het nominale bbp. Die systematiek kent een sterkere koppeling met de brede uitgavenontwikkeling van medeoverheden dan de accressystematiek. De volumeontwikkeling van de fondsen wordt gebaseerd op een historisch gemiddelde van de ontwikkeling van het bbp, waardoor de fondsen naar verwachting minder schommelen. De indexatie voor inflatie volgt die van het lopende jaar, waardoor de fondsen reëel op niveau blijven.

De voorziene invoeringsdatum is 2027. In die zin is 2026 een overgangsjaar. Dan al wordt afgestapt van de accressystematiek en krijgen gemeenten 1,1 miljard euro – provincies 100 miljoen euro – van het rijk. Vanaf 2027 zal het gemeente- en provinciefonds worden geïndexeerd op basis van de ontwikkeling van het nominale bbp.

Rust en duidelijkheid

De Raad van State bestempelt de overstap naar een nieuwe meerjarensystematiek voor de financiën van medeoverheden als positief. ‘Naar verwachting brengt de nieuwe systematiek meer stabiliteit, rust en duidelijkheid voor gemeenten en provincies’, aldus de Raad in de voorjaarsrapportage. Die nieuwe systematiek is ook in lijn met eerdere aanbevelingen van de Raad van State. Daarin werd kritiek geuit dat de huidige financieringssystematiek voor gemeenten en provincies – in combinatie met de aanvullende maatregelen uit het coalitieakkoord – ‘leiden tot een instabiele, complexe en weinig transparante meerjarenbegroting voor medeoverheden.’ Het advies was toen om niet te wachten tot de volgende kabinetsperiode om met een stabielere financieringssystematiek voor medeoverheden te komen, maar om in het voorjaar van 2022 al een meerjarig budgettair kader voor te stellen.

Interbestuurlijke verhoudingen

De Afdeling advisering van de Raad van State hoopt dat de rijksoverheid en de medeoverheden die nieuwe systematiek benutten om de interbestuurlijke verhoudingen ook in rustiger vaarwater te brengen.