De waterschappen betreuren de verplichte instelling van een onafhankelijke rekenkamer. Het leidt er mogelijk toe dat er rekenkamers komen die bij voorbaat niet effectief zijn, zo waarschuwen ze.
Waterschappen keren zich tegen verplichte rekenkamer
De waterschappen betreuren de verplichte instelling van een onafhankelijke rekenkamer.
Ja, een rekenkamer voor de waterschappen heeft zeker zin. Maar om de instelling ervan verplicht op te leggen, dat gaat het bestuur van de Unie van Waterschappen (UvW) te ver. Toch is dat wat demissionair minister Ollongren van Binnenlandse Zaken beoogt met het wetsvoorstel versterking decentrale rekenkamers. Eind september wordt het wetsvoorstel behandeld door de Tweede Kamer.
Geen behoefte
Volgens de Unie gaat het wetsvoorstel voorbij aan de verantwoorde keuzes die de waterschappen de afgelopen vijftien jaar al hebben gemaakt: 18 van de 21 waterschappen hebben inmiddels een rekenkamer. Zonder dat er een wettelijke verplichting was, zo benadrukt de koepelorganisatie in een reactie op het wetsvoorstel.
Benchmark
De drie waterschappen die op dit moment nog geen rekenkamer hebben, hebben aangegeven daar in deze bestuursperiode geen behoefte aan te hebben. Zij vinden zich ‘voldoende goed bediend door andere organen en met andere informatie om zich een beeld van de doeltreffendheid, doelmatigheid en rechtmatigheid van de beleidsuitvoering te vormen’, aldus de Unie. Zo wordt er verwezen naar de reeds geldende verplichting daar periodiek onderzoek naar te doen. ‘Verder nemen alle waterschappen actief deel aan een groot aantal benchmarks, waarmee zij zich aan elkaar spiegelen en elkaar scherp houden.’
Budget
Volgens de waterschapskoepel kunnen de waterschappen zelf het beste beslissen of ze behoefte hebben aan een rekenkamer(functie) en, als dat zo is, zelf invulling geven aan wie daarin zitten, wat de taak is en wat het budget. Bij de wettelijke verplichting kunnen die eigen keuzes eigenlijk niet meer worden gemaakt, hetgeen ertoe kan leiden dat je rekenkamers krijgt die ‘niet passen.’ Zulke rekenkamers zijn op voorhand weinig effectief, zo voorziet de Unie. ‘Een rekenkamer(functie) zal vooral goed tot zijn recht komen als het
bestuur de mogelijkheid heeft om het zodanig te organiseren, dat het optimaal past in de eigen, specifieke lokale context.’ Alleen dan zal een rekenkamer toegevoegde waarde hebben.
Extra tijd nodig
Verder stelt de Unie verrast te zijn in de concept-Nota van wijziging te hebben moeten lezen dat de dagelijkse besturen van de waterschappen moeten overgaan op het afleggen van een rechtmatigheidsverantwoording bij de jaarrekening. Zij onderschrijven de invoering ervan, maar waren er graag eerder over geïnformeerd en bij betrokken.
Om zich goed te kunnen voorbereiden op de rechtmatigheidsverantwoording, moeten de waterschappen wel extra tijd krijgen. De gemeenten en provincies, waarvoor de verplichting ook geldt, zijn al enkele jaren bezig om zich klaar te maken voor de invoering ervan. De Unie ziet bij gemeenten en provincies dat de rechtmatigheidsverantwoording ertoe leidt dat de administratieve organisatie, interne beheersing en interne controle worden aangepast.
En er zullen veranderingen in de jaarverslaggevingsstukken moeten worden doorgevoerd. Naast die ‘harde veranderingen' moeten volgens de Unie van Waterschappen ook de 'zachte veranderingen' niet worden onderschat. ‘Het dagelijks bestuur komt door de invoering van de rechtmatigheidsverantwoording in een andere positie terecht. Nu controleert de accountant de rechtmatigheid en rapporteert de accountant daarover aan het algemeen bestuur.
Met de invoering van de rechtmatigheidsverantwoording leggen de bestuurders eerst zelf een verklaring af, die vervolgens door de accountant wordt gecontroleerd. Dit kan voelen als dat de besturen zelf onderwerp van controle worden. Dit betekent dat het belangrijk is dat er bewustwording wordt gecreëerd bij de leden van het dagelijks bestuur over de veranderingen die het instrument voor hen heeft.’
Pas in 2026
Daar komt volgens de Unie bij dat er in 2023 waterschapsverkiezingen zijn, waardoor er een extra inspanning moet worden gedaan om ook de nieuwe leden van het algemeen en dagelijks bestuur mee te nemen. Er moet voldoende tijd zijn om hen in staat te stellen zich het instrument eigen te maken en om de interne organisatie op hun wensen te laten aansluiten.
Extra voorbereidingstijd geeft bovendien de mogelijkheid te leren van de ervaringen van gemeenten en provincies.
De koepelorganisatie stelt voor 2021 te gebruiken als oriëntatiejaar, de jaren 2022 tot en met 2024 zijn de jaren waarin de waterschappen zich op de rechtmatigheidsverantwoording voorbereiden en 2025 is dan het eerste jaar waarop de rechtmatigheidsverantwoording van toepassing is. Verder vraagt de Unie om financiële tegemoetkoming van het rijk voor zowel de verplichte invoering van de rekenkamers als de wijziging van de rechtmatigheidsverantwoording. Beide opgelegde wijzigingen brengen immers kosten met zich mee. Zo mogen waterschapsambtenaren niet meer voor de verplichte rekenkamer werken. ‘In de praktijk betekent dit dat het waterschap een of meer medewerkers in dienst moet nemen die exclusief voor de rekenkamer werken’, aldus de Unie.
Waterkering vóór verplichting
Lappendeken
Leden van rekenkamers- en rekenkamercommissies bij waterschappen hebben zich gebundeld en vormen samen de Waterkring. De Waterkring beijvert zich al geruime tijd voor de instelling van een wettelijk verplichte rekenkamerfunctie bij waterschappen, zodat alle waterschappen op een eenduidige wijze van dit instrument gebruik gaan maken. Het voorliggende wijzigingsvoorstel juichen zij juist van harte toe. Een groot deel van de 21 waterschappen – 18 van de 21 – heeft al geruime tijd een rekenkamerfunctie. Omdat die echter op uiteenlopende wijze is ingericht, bijvoorbeeld in de vorm van een rekenkamercommissie, rekening-/ of auditcommissie, is een lappendeken ontstaan. Daardoor ontbreekt volgens de Waterkring een waarborg voor een goede invulling van een onafhankelijke rekenkamerfunctie bij waterschappen.
NVRR
Ook de Nederlandse Vereniging van Rekenkamers en Rekenkamercommissies (NVRR) heeft problemen met de lappendeken van oplossingen in de wereld van de waterschappen. ‘Dat is niet goed voor de professionalisering en kwaliteit van dit soort ondersteuning’, aldus de NVRR. ‘Het wetsvoorstel gericht op versterking van de lokale rekenkamers heeft ook de functie om duidelijkheid te creëren over wat er bij elke gemeente en provincie moet worden ingericht. Het is niet meer dan logisch dat ook voor waterschappen die duidelijkheid wordt gecreëerd.’
Reacties: 5
U moet ingelogd zijn om een reactie te kunnen plaatsen.
De functie rekenkamer is geweldig, maar om dan weer voor elk bestuursorgaan er één in te stellen...
Deze rekenkamers moeten organisatorisch natuurlijk op provinciaal - of op landsdelen niveau worden ingesteld. Wel praktisch blijven!
Een merkwaardige reactie van de waterschappen
Dezelfde argumenten zouden ook gelden voor provincies en gemeenten maar die zien over het algemeen wel de meerwaarde van een rekenkamer in.
Ik vraag mij af of de reactie van de Unie democratisch tot stand is gekomen want 13 waterschappen hebben al jaren een rekenkamerfunctie (5 hebben een auditcommissie of i.d.). Spreekt de Unie ook namens de 13 waterschappen die al wel een rekenkamer hebben ?
We kunnen natuurlijk discussiëren over de waarde van rekenkamers, maar ik zou veel eerder willen stellen: wat moeten we nog met waterschappen? Het fenomeen waterschap wordt door zo weinig Nederlanders herkend als een democratisch bestuursorgaan, provincies zouden dit gemakkelijk kunnen overnemen. Maar ja er is politiek zo weinig mee te behalen dat zelfs die moeite niet wordt genomen.
Er moet goede controle blijven op de primaire functies van een waterschap en dat doe je met een rekenkamer. Waterschap Rijn en Ijssel heeft besloten dat zij met belastinggeld van burgers, bedoeld voor deze primaire functies zich ook moet gaan bemoeien met andere zaken zoals opwekking van wind energie en commercieel moet gaan met alle economische risico´s die worden gedekt door de belastingbetaler, dat kan natuurlijk niet. zie: https://www.wrij.nl/publish/pages/6182/vst_opric …