Wijkteams veroorzaken hogere Wmo-kosten

Wijkteams met daarin louter ambtenaren zijn minder scheutig met het doorverwijzen van Wmo-cliënten richting duurdere voorzieningen dan wijkteams waarin (ook) zorgaanbieders zitten

De inzet van wijkteams heeft in de eerste jaren na de decentralisatie gezorgd voor een stijging van het aantal Wmo-cliënten in een zogeheten maatwerktraject met 14 procent. Dat blijkt uit onderzoek van het Centraal Planbureau (CPB) over de periode 2015-2017. Vooral gemeenten waar (ook) zorgaanbieders in het wijkteam zitten, zien zich geconfronteerd met hogere kosten die met deze maatwerkvoorzieningen gepaard gaan.

  

Afschaling doel

De onderzoekers noemen de waargenomen stijging van de duurdere hulpvraag opvallend, omdat afschaling van dure vormen van ondersteuning – zoals maatwerkvoorzieningen – juist een doel van de Wmo 2015 is.

Uit de analyse blijkt volgens de onderzoekers duidelijk dat de stijging van 14 procent vooral wordt gedreven door de groep gemeenten waar aanbieders van Wmo-maatwerktrajecten in het team zitten. Dat doet de onderzoekers veronderstellen dat de achtergrond van degene die over de toegang tot de tweede lijn gaat (de ‘indicatiesteller’) een belangrijke rol speelt bij de stijging van de hulpvraag. ‘Veel gemeenten die wijkteams inzetten, beleggen ook de toegang tot maatwerkvoorzieningen in deze teams. Vaak zijn wijkteamleden afkomstig van een welzijnsorganisatie of zorgaanbieder en hebben dus een zorgachtergrond’, aldus de onderzoekers.

Dure hulp

Uit ander recent onderzoek blijkt dat een indicatiesteller met een ambtelijke achtergrond, iemand dus die in dienst is van de gemeente, doorgaans minder snel doorverwijst naar de tweede lijn dan een indicatiesteller met een zorgachtergrond. Een mogelijke verklaring daarvoor is volgens het CPB dat een Wmo-consulent naast de belangen van de cliënt ook rekening houdt met de kosten voor de gemeente.

‘Een zorgprofessional zal daarentegen bovenal het beste voor de cliënt willen, ook als dat betekent dat er dure tweedelijnshulp ingezet moet worden’, aldus de CPB-onderzoekers.

Financieel motief

Ook kan het volgens hen zo zijn dat de zorgprofessional beter bekend is met de ondersteuning in de tweede lijn en daar dus ook de oplossing sneller zoekt. Een professional van een aanbieder uit de tweede lijn kan daarnaast bovendien een financieel motief hebben cliënten door te verwijzen naar een maatwerkvoorziening. ‘Zolang er in de tweede lijn per uur of per cliënt vergoed wordt, heeft de moederorganisatie namelijk baat bij een groot cliëntenbestand.’

  

Beperken doorverwijzen

Lokale beleidsmakers die het gebruik van maatwerkvoorzieningen zouden willen beperken, zouden er volgens de onderzoekers onder andere voor kunnen kiezen aanbieders geen rol te geven in de indicatiestelling. Ook een goede monitoring van het indicatieproces kan helpen om het aantal doorverwijzingen naar maatwerkvoorzieningen te beperken.

  

Wmo-loket

De zorgachtergrond van wijkteamleden en de rol van aanbieders hoeven volgens de onderzoekers overigens niet de enige verklaringen voor de onderzoeksresultaten te zijn. Zo zullen wijkteams die ‘outreachend’ werken en dus in de wijk op zoek gaan naar verborgen problematiek, naar verwachting meer doorverwijzen dan een Wmo-loket dat alleen binnengekomen hulpvragen beoordeelt.

Een andere mogelijke verklaring is volgens de onderzoekers dat wijkteams via een integrale aanpak beter in staat zijn eerder op te schalen naar een maatwerkvoorziening om daarmee erger te voorkomen. In veel gevallen is afschaling dan ook niet het enige doel van de wijkteambenadering.

Niet onwenselijk

Meer doorverwijzing naar maatwerk-voorzieningen hoeft volgens het CPB overigens niet onwenselijk te zijn. ‘Het is mogelijk dat wijkteams door hun outreachende werking problemen zien die vragen om de inzet van ondersteuning, maar die eerder ongemerkt bleven. Het kan ook zijn dat een ruimere inzet van maatwerk-voorzieningen op de lange termijn besparingen oplevert op andere vormen van zorg of ondersteuning.’