VNG waarschuwt voor tegenvallend 2019

Na de tegenvaller over 2018, voorziet de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) dat ook volgend jaar de groei van het gemeentefonds niet die plus oplevert die in de septembercirculaire in het vooruitzicht wordt gesteld.

De koepelorganisatie waarschuwt de gemeenten voor die mogelijk nieuwe tegenvaller in een speciale ledenbrief. In die brief analyseert de VNG de gevolgen van de Miljoenennota. Die Miljoenennota maakte duidelijk dat het kabinet minder heeft geïnvesteerd dan eerder was voorgenomen en dat is weer van invloed op de gemeentefinanciën. Conform de afgesproken financiële spelregels krijgen gemeenten minder geld van het rijk als de rijksuitgaven lager uitpakkend dan begroot.

Onderuitputting

In de septembercirculaire is de ontwikkeling van het gemeentefonds – het  zogeheten accres voor de jaren 2018-2023 bijgesteld ten opzichte van de meicirculaire 2018. Zo valt het accres voor 2018 bijna 200 miljoen euro lager uit dan de groei die Den Haag in de meicirculaire nog voorzag.

De oorzaak daarvoor is de verwachte onderuitputting op de rijksbegroting: ministeries hebben minder uitgegeven dan begroot. Een lager accres in 2018 door onderuitputting heeft tot gevolg dat het accres 2019 hoger uitvalt. De sprong van het uitgavenniveau 2018 naar het uitgavenniveau 2019 wordt groter, omdat het uitgavenplafond van het rijk voor 2019 en de raming van deze totale uitgaven in 2019 onveranderd is. De raming van het accres voor 2019 is dan ook 186,7 miljoen euro hoger dan in de meicirculaire.

Voor de jaren 2020 en 2021 is de raming van het accres met respectievelijk -0,03 en - 0,09 procent iets naar beneden bijgesteld. En voor de jaren 2022 en 2023 is de raming van het accres met respectievelijk met +0,11 en +0,02 weer iets naar boven bijgesteld.

Doorschuiven

Maar, zo waarschuwt de VNG, ‘net zoals in 2018 een deel van de rijkuitgaven is doorgeschoven naar 2019, zal naar verwachting een deel van het hoge accres in 2019 door onderuitputting opnieuw op de rijksbegroting doorschuiven naar het jaar 2020. En het jaar erna weer.’ De gemiddelde groei van het gemeentefonds over die periode valt daardoor lager uit dan gemiddeld 1,5 procent per jaar.

Die lagere groei wordt mede veroorzaakt doordat het kabinet de apparaatskorting niet schrapt. Het werkelijke volume-accres wordt ook daardoor lager. ‘Het kabinet mag dan wel vinden dat de groei van het gemeente- en provinciefonds ons helpt alle taken goed te kunnen blijven uitvoeren, maar dat zien wij anders’, aldus het VNG-bestuur.

Tekorten jeugdzorg

Verder benadrukt de VNG dat er in de Miljoenennota nog steeds geen oplossing is terug te vinden voor de tekorten in de jeugdzorg. Voor een groot aantal gemeenten schoten de overdrachten van het rijk voor de jeugdzorg de afgelopen jaren tekort. ‘Doordat het macrobudget in 2019 geen rekening houdt met de werkelijke volumegroei van de jeugdzorg, lopen de tekorten op de jeugdzorg in deze gemeenten verder op. Omdat het verdeelmodel voor de middelen jeugdzorg pas met ingang van 2021 wordt herzien, is er een financiële tussenoplossing voor de jaren 2019 en 2020 nodig, om te voorkomen dat deze gemeenten financieel in de knel komen’, aldus de VNG.

Vangnet bijstand

Voor de tekorten die gemeenten hebben op het verstrekken van bijstandsuitkeringen is wel een oplossing gevonden, doordat in het macrobudget rekening wordt gehouden met de verhoogde instroom van asielzoekers. Maar door de tekorten uit voorgaande jaren is sprake van een verhoogd beroep op de vangnetregeling in zowel 2018 (136 miljoen miljoen euro) als in 2019 (108 miljoen euro). De Raad voor het Openbaar Bestuur heeft geadviseerd dat het rijk die kosten repareert. Gebeurt dat niet, dan worden gemeenten volgens de VNG dit en volgend jaar via de vangnetregeling geconfronteerd met de tekorten uit het verleden op de verstrekking van bijstandsuitkeringen.