ECB: pin-only beleid gemeenten mag niet

De Europese Centrale Bank (ECB) tikt gemeenten op de vingers waar burgers aan de balie niet meer met contant geld kunnen betalen. Volgens Europees recht is een pin-only beleid niet geoorloofd.

De ECB heeft dat de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG), via De Nederlandsche Bank (DNB), laten weten. Burgers moeten aan de gemeentelijke balie contant kunnen betalen, zonder daarvoor bijzondere redenen aan te voeren.

Rijbewijs
De ECB klom in de pen omdat het bij een beperkt aantal gemeenten in Nederland niet meer mogelijk is. Bijvoorbeeld voor het aanvragen van documenten als een paspoort of een rijbewijs. Of het kan alleen als burgers daarvoor bijzondere redenen aanvoeren.

Naar aanleiding van de terechtwijzing vragen de VNG en de Nederlandse Vereniging voor Burgerzaken (NVVB) de gemeenten die een pin only-beleid voeren of dat overwegen aandacht te hebben voor het Europeesrechtelijke aspect en de invulling ervan. ‘Inwoners kunnen worden gestimuleerd om per pin te betalen, maar voor hen die dat niet kunnen of willen, moet er maatwerk worden geleverd en zal moeten worden voorzien in de mogelijkheid om contant te betalen. Het is belangrijk dat niemand wordt uitgesloten van het doen van betalingen voor essentiële diensten. Het is daarbij aan gemeenten zelf om een afweging te maken over hoe ze het beleid rond betalingen aan de balie verder vormgeven’, aldus de VNG in een ledenbrief.

Uitzonderingen
Eind 2017 trok het Maatschappelijk Overleg Betaalverkeer (MOB) in Binnenlands Bestuur aan de bel over het pin-only beleid van gemeenten. In een brief naar de VNG deed de organisatie de oproep om gemeenten te bewegen af te zien van dat beleid. In het voorjaar heeft de minister van Binnenlandse Zaken in beantwoording van Kamervragen aangegeven dat uitzonderingen op het pin only-beleid voor inwoners mogelijk moeten blijven. De minister gaf daarbij wel aan dat nog niet door een rechter is bepaald welke ruimte gemeenten concreet hebben om de acceptatie van contant geld aan banden te leggen.

Witwassen
Recent heeft de ECB echter het Europeesrechtelijke aspect van het pin only-beleid onderstreept. De ECB heeft een verdragsrechtelijke taak om gevraagd en ongevraagd te adviseren over de Europeesrechtelijke aspecten van onderwerpen van wettelijke regelingen die het beleidsterrein van de ECB raken. De ECB wijst erop dat Europese bankbiljetten en -munten de status van een wettig betaalmiddel hebben. Wel zijn er mogelijkheden om contant geld niet te accepteren, bijvoorbeeld vanwege het risico van geweld, vandalisme of witwassen. Er is in dat geval sprake van ‘beperkingen inzake betalingen in bankbiljetten en munten, die de lidstaten om openbare redenen hebben getroffen’. Dergelijke beperkingen zijn volgens de ECB toegestaan, als er andere rechtsgeldige middelen beschikbaar zijn voor het verevenen van financiële schulden en wanneer zij in redelijke verhouding staan tot het te bereiken doel en niet verder gaan dan voor dat doel noodzakelijk is.

Essentiële dienstverlening
Volgens de ECB is een zogeheten pin only-beleid, waarbij burgers aan de gemeentelijke balie niet contant kunnen betalen of dit alleen kunnen als zij daarvoor bijzondere redenen aanvoeren, echter niet geoorloofd. De ECB stelt dat de mogelijkheid van contante betaling belangrijk blijft voor bepaalde groepen in de samenleving. Door contante betalingen kan iemand bijvoorbeeld beter zicht houden op zijn uitgaven. Het mogelijk maken van dergelijke betalingen zorgt er voor dat niemand wordt uitgesloten. Het verstrekken van documenten als paspoorten en rijbewijzen is voor burgers bovendien essentiële dienstverlening van de gemeente die alleen daar wordt verstrekt. Volgens de ECB leidt een pin only-beleid tot de uitsluiting van burgers. Burgers zouden de keuze voor contant betalen ook niet hoeven te rechtvaardigen, aldus de ECB.