Veel politici hebben blinde vlek voor financiën

Bij omstreden projecten wordt in gemeenteraden onvoldoende gebruik gemaakt van aanwezige financiële informatie. Datzelfde geldt overigens ook voor Provinciale Staten, aldus emeritus-hoogleraar management accounting Jan van Helden.

De wetenschapper en oud-gedeputeerde stelt dat op basis van onderzoek naar het Forum-Project in de stad Groningen, een centrum voor cultuur en debat. In de jaren 2010-2011 spande het erom of het project zou doorgaan. Door een impasse tussen de provincie en gemeente over de financiële steun van de provincie aan Forum, werd een commissie ingesteld onder leiding van oud-minister Jan Terlouw om advies uit te brengen over de economische effecten en financiële exploiteerbaarheid van het project.

Negeren informatie
Van Heldens centrale vraag was aan de hand van deze casus of en op welke wijze politici financiële informatie gebruiken bij hun besluitvorming. ‘Hoewel men bij omstreden projecten als Forum zou denken dat voor- en tegenstanders elkaar proberen te overtuigen aan de hand van verschillende typen argumenten, waaronder financiële, blijkt dit slechts in beperkte mate het geval. Bij de provincie wordt financiële informatie grotendeels genegeerd omdat veel politici de exploitatie van het project als een exclusieve gemeentelijke aangelegenheid zien. Bij de gemeente blijkt weinig ruimte te bestaan voor discussie en standpuntverandering omdat het college van B en W en de collegepartijen zich sterk hebben gecommitteerd aan het project. Daardoor is de rol van financiële informatie in het debat over Forum beperkt’, concludeert hij.

Lippendienst
Tegenstanders en voorstanders van Forum gebruikten financiële overwegingen op een politieke manier, om hun voor- of afkeur kracht bij te zetten, aldus Van Helden. ‘Vaak bewijzen politieke partijen slechts lippendienst aan financiële argumenten.

Zo blijkt bij de provinciale besluitvorming de collegewisseling als gevolg van verkiezingen van Provinciale Staten bepalend te zijn voor veranderende opvattingen over Forum. Van Helden: ‘Partijen die hun plaats in het college van Gedeputeerde Staten zien vervliegen, worden extra kritisch over het project, terwijl een partij die toetreedt tot dit college haar kritische houding afzwakt. Bij de gemeente leiden gevestigde machtsstructuren, met een college van B en W dat sterk gecommitteerd is aan het project, juist tot een zekere inertie: voor- of tegenstanders van Forum ‘blijven in hun schuttersputje’, ondanks de beschikbaarheid van nieuwe informatie in de vorm van het advies van de Commissie- Terlouw.’

Brede geldigheid
Partijen in de raad die kritisch zijn over Forum, maken daardoor volgens de emeritus-hoogleraar geen of weinig gebruik van financiële informatie, omdat de ‘speelruimte’ om eerder genomen beslissingen in de door hen gewenste richting te veranderen, ontbreekt. ‘Hoewel het moeilijk is ervaringen rond de besluitvorming van Groninger Forum te generaliseren naar andere complexe en omstreden projecten in de publieke sector, zullen sommige daarvan een bredere geldigheid hebben’, stelt Van Helden. ‘Zulke projecten en zulke politici vereisen tegenkrachten. Dat is wat we kunnen leren uit de Forum-case.’

Lessen
De les moet volgens hem zijn dat politici met een controlerende rol, zoals raadsleden en Statenleden, voldoende deskundig moeten zijn en tijd hebben om complexe projecten te doorgronden. Daarbij helpt het als ze zich kunnen laten bijstaan door onafhankelijke en deskundige adviseurs die door de raad of Staten zelf zijn benoemd. ‘En dus niet adviseurs, zoals bij de Commissie- Terlouw die zijn aangewezen door het college van B en W of GS’, besluit Van Helden.