‘Gemeentesecretaris moet niet de weg van de minste weerstand kiezen’

Op waarschuwende woorden en strenge berekeningen zit de lokale politiek bij het maken van de laatste gemeentelijke begroting van deze periode niet te wachten. Er moet gescoord worden, zelfs nu er forse bezuinigingen op de gemeenten afkomen doordat de overheid vanwege de financiële crisis fors minder te besteden heeft. Dat levert spanningen op bij het sluitend maken van de begroting in de komende maanden, maar vast en vrijwel zeker ook bij de coalitievorming na de raadsverkiezingen van volgend voorjaar.

Tóch is het de taak van de gemeentesecretaris om te zorgen dat die discussie niet langs de geijkte paden verloopt, zegt Arjan van Gils, voorzitter van de Vereniging van Gemeentesecretarissen (VGS) en gemeentesecretaris in Rotterdam, in een gesprek met Binnenlands Bestuur. ‘Als het gaat om de keuze tussen geld voor politieke wensen of geld voor de gemeentelijke organisatie, is die keuze door de politiek snel gemaakt’, voorspelt Van Gils.

Hij roept secretarissen op daarom scherp hun verantwoordelijkheid te nemen. ‘Wij moeten inzichtelijk maken wat de mogelijkheden en de consequenties zijn. Het komt aan op ordenen, scheidsrechteren, maar natuurlijk ook op creativiteit: ruimte zoeken en maken voor win-winsituaties en financieel flexibel zijn.’

De bezuinigingen realiseren door het aantal ambtenaren te verminderen is een te simpele oplossing, want de meeste gemeenten hebben de afgelopen jaren al forse ingrepen gedaan. Nog minder ambtenaren kan alleen met minder verantwoordingsverplichtingen en dat betekent onvermijdelijk een discussie over de taken van gemeenten.

‘Wij hebben de neiging om alles te blijven doen, en er komt steeds weer van alles bij. Als ik kijk in mijn eigen gemeente, zie ik dat er schoolsportverenigingen zijn, er worden Johan Cruijff-veldjes aangelegd, we bouwen gymzalen en dan zijn er ook nog de gewone sportverenigingen. We bouwen met overheidsgeld een driedubbele infrastructuur terwijl je ook zou kunnen zeggen dat de school over de sport gaat. Er moet dus vooral indringender worden gekozen wat we doen en laten.’

Speelkwartier

Het is de taak van de gemeentesecretaris om te laten zien aan raad en college dat de ambtelijke organisatie op orde is, dat het ziekteverzuim laag is, dat de organisatie snel en efficiënt werkt en dat de gemeentelijke werkprocessen de toets der kritiek kunnen doorstaan, maar ook dat bezuinigingen niet werken als wethouders tegelijkertijd voor hun eigen plannen externe krachten willen inhuren.

‘We moeten het spel scherper spelen. Soms moeten we daarom ook scherper tegen de ondernemingsraad durven te zeggen dat het speelkwartier voorbij is. We moeten zeker niet naar Den Haag gaan zitten kijken en gaan jammeren en roepen om meer geld. Wij zijn de algemeen directeur, wij gaan over de organisatie en wij moeten onze verantwoordelijkheid nemen om te laten zien wat wel en niet kan.’

Van Gils vindt dat zijn collega’s in die rol wel een tandje bij mogen schakelen. ‘Onze beroepsgroep moet op dit punt een slag maken. Te vaak wanneer het college niet wil, kiezen we nog voor de weg van de minste weerstand. Dat betekent interen op de ambtelijke organisatie, bezuinigen op de opleiding van medewerkers en interen op de uitvoering. Het gevolg is dat je geen perspectief biedt en dat je inteert op de kwaliteit en vitaliteit van je organisatie.’