Waarom naast de ozb een extra gemeentelijke heffing opgelegd krijgen voor je vakantiehuis? Omdat het mag, ondanks het feit dat de oorspronkelijke gedachte achter de forensenbelasting is verlaten. Veel toeristengemeenten varen er wel bij.
Forensenbelasting, honderd jaar oud goudmijntje
De bedragen die veel gemeenten heffen, zijn duidelijk hoger dan op grond van het bedrag per inwoner mag worden verwacht.
Niet-ingeschrevenen
De forensenbelasting ontstond eind jaren twintig van de vorige eeuw en wel na de afschaffing van de gemeentelijke inkomstenbelasting en de invoering van het gemeentefonds. Via de forensenbelasting konden gemeenten compensatie krijgen voor het mislopen van het bedrag per inwoner uit het gemeentefonds – op basis van de Financiële Verhoudingswet 1929. Als er in een woning niemand stond ingeschreven, dan ontving de gemeente daar geen geld voor uit het gemeentefonds. Sinds 1929 mogen gemeenten belasting heffen van eigenaren die meer dan 90 dagen de beschikking hebben over een woning, waar zij niet staan ingeschreven.
Gemeentefonds
Nu, een eeuw later, maken volgens onderzoek van AEF uit 2024 nog 138 gemeenten gebruik van die heffingsmogelijkheid. Volgens een recente uitspraak van het gerechtshof in Den Haag is dat mede rechtvaardig, omdat de zogeheten samenhang in het belastingstelsel te behouden. Die samenhang behelst dat gemeenten geen bijdrage uit het gemeentefonds krijgen voor niet-ingezetenen. Via de forensenbelasting kunnen ze tijdelijke inwoners toch een bijdrage laten leveren aan het in stand houden van gemeentelijke voorzieningen. Daarover zo meteen meer.
Opbrengst
Eerst maar eens gekeken naar de mate waarin forensenbelasting de gemeentelijke kassa laat rinkelen. Wat opvalt is dat, landelijk gezien, de forensenbelasting een relatief kleine opbrengst heeft: nog geen 50 miljoen euro. Maar de betekenis ervan varieert sterk, zo laat onderzoek van gemeentefinanciënspecialist Ferry Knaack zien. Waar de geraamde opbrengst in Alkmaar in 2022 2.000 euro was (0,02 eurocent per inwoner), was die in Schouwen-Duiveland in datzelfde jaar liefst 3,2 miljoen euro (94 euro per inwoner). Met name in toeristische gebieden is de opbrengst van de forensenbelasting substantieel. Hij turfde twaalf gemeenten met elk een opbrengst van meer dan een miljoen euro per jaar. Samen inden die twaalf in 2022 ruim 21 miljoen euro ongeveer de helft van de totale landelijke opbrengst.
Woz-waarde
De keuze van de grondslag is aan de gemeenten. Dat wil zeggen, zolang die zoals bij alle gemeentelijke belastingen maar niet direct afhankelijk is van het inkomen van de belastingplichtige. Knaack: ‘De meest voorkomende grondslag is deWOZ-waarde van de woning. Daarnaast zien we een bedrag per woning, een belasting op basis van het aantal slaapplaatsen en mengvormen hiervan als heffingsgrondslag.’
Waddeneilanden
Bij de laatste grote herziening van het gemeentelijk belastingstelsel (1990) was voorgesteld de forensenbelasting en de toeristenbelasting te combineren tot één nieuwe verblijfsbelasting. Dat voorstel haalde het niet. Inmiddels is wel duidelijk de oorspronkelijke gedachte de forensenbelasting – een compensatie voor het gemiste bedrag per inwoner – is verlaten. Knaack illustreert dat met de situatie op de Waddeneilanden. Via het gemeentefonds kregen die eilanden in 2022 volgens de maatstaf inwoners een bedrag van zo’n 600 euro per inwoner. De aanslagen – en dus opbrengsten – forensenbelasting liggen op de meeste Waddeneilanden dat jaar ruim dubbel zo hoog, blijkens zijn onderzoek. Met andere woorden: de bedragen die ze heffen, zijn duidelijk hoger dan op grond van het bedrag per inwoner mag worden verwacht.
Lees het volledige artikel in Binnenlands Bestuur nr.15 van deze week.
Reacties: 1
U moet ingelogd zijn om een reactie te kunnen plaatsen.
Het lijkt er op dat sommige Gemeenten de Forensenbelasting gebruiken (i.c. misbruiken) om noodzakelijke belastinginkomsten te verleggen naar niet ingeschreven bewoners.