Gelijk hebben en gelijk krijgen

Opeens hoor je overal: ‘Gelijk hébben is niet hetzelfde als gelijk kríjgen’. Vaak gevolgd door een triomfantelijke uitleg van allerlei manieren waarop je je gelijk kunt krijgen, soms zelfs als je het niet hebt. Geleerd op cursussen met titels als: ‘effectief beïnvloeden voor ambtenaren’. Ik heb dat nooit begrepen. Gelijk hebben ís niet hetzelfde als het krijgen, maar dat zou het toch wel moeten zijn?

Wie bijvoorbeeld gelijk had, dat zelfs bewees, maar toch werd weggehoond wegens ‘tunnelvisie’ was de Hongaarse arts Ignaz Semmelweis. Halverwege de 19e eeuw kwam hij als eerste op het idee om artsen die gingen helpen bij een bevalling eerst hun handen te laten wassen met bleekwater, chloor en water. Hij dacht namelijk dat er ‘iets’ op de handen van de artsen zat waarvan de barende vrouwen ziek werden als ze ermee in contact kwamen. Vanaf de eerste week dat de artsen hun handen wasten, stierven er veel minder vrouwen aan de gevolgen van kraamvrouwenkoorts, wat de werking van het plan rechtsreeks onderbouwde. Semmelweis had absoluut gelijk, maar kreeg het niet. Wie was die snotneus Semmelweis nou helemaal dat hij de andere artsen, ongetwijfeld mannen van statuur, dacht te kunnen voorschrijven hoe ze te werk moesten gaan? De andere artsen waren eensgezind in hun oordeel dat er een andere verklaring moest zijn en ‘geloofden’ niet in hygiëne. Zoveel artsen tegelijk konden niet ongelijk hebben. Semmelweis werd ontslagen, raakte depressief en werd opgenomen in een psychiatrische kliniek. Het duurde nog vele véle jaren voordat artsen hun handen gingen wassen.

Er zijn mensen die vinden dat het echt aan jezelf ligt als je geen gelijk krijgt. Die vinden dat je moet leren hoe je je moet inleven in je toehoorders, zodat je weet hoe je ze ‘meekrijgt’ in jouw ‘frame’. Ik zou weleens willen zien hoe iemand als Semmelweis zo’n cursus zou hebben ervaren. Zou het hem hebben geholpen of was hij nog sneller ingecheckt bij de psychiatrische kliniek?

Wat ook een leuke denkoefening is, is hoe zo’n cursus zou verlopen voor Cassandra. U weet wel, die dame uit de oudheid die voorspellingen deed, áltijd gelijk had, maar het nooit kreeg. Ik zie al helemaal voor me dat Cassandra uitgelegd krijgt: ‘Luister, volgens mij heb je het vaak bij het rechte eind, maar je bent nogal intens. Je kunt je persoonlijke effectiviteit minstens verdubbelen door je beter te verplaatsen in je toehoorder. Stop alsjeblieft even met waarschuwen tegen dat leuke paard dat we zojuist gekregen hebben en nu binnen de stadsmuren staat en verplaats je in de positie van de machthebbers van Troje die belangrijker zaken aan hun hoofd hebben.’  
En dan ze vervolgens aan de slag moet gaan met een plan hoe ze gaat aanhaken bij de P&C cyclus, en haar doelen SMART leert formuleren. Waarschijnlijk zegt de cursusleider dat ze rolvast moet blijven, binnen haar eigen cirkel van invloed en dat er vast op moet vertrouwen dat er veel meer slimme en goedbetaalde mannen in Troje zijn die zich bezighouden met stadsveiligheid. ‘De critical friend voor het bestuur van Troje uithangen is leuk maar als je steeds over dat paard en andere gevaren begint dan zit niemand op je wachten en wordt je geloofwaardigheid aangetast.’

Ik zie het nog gebeuren dat Cassandra de schuld krijgt dat ze de val van Troje niet heeft voorkomen. Ze had haar kennis van de risico’s ‘invoelender’ aan het bestuur moeten meedelen en de machthebbers moeten ‘verleiden’ door het schetsen van diverse ‘scenario’s’ voorzien van ‘handelingsperspectieven’. En die handelingsperspectieven zou ze ook even hebben moeten toetsen op verwachte politieke haalbaarheid. Door te focussen op de onheilsprofetie over het paard heeft ze de boel te veel platgeslagen en kon het bestuur er niets mee. Bovendien is er geen belevingsonderzoek uitgevoerd op basis waarvan gesteld kon worden dat grote houten paarden door de bevolking als probleem zou worden ervaren. Waarom zou ze de bestuurder lastigvallen met iets dat door de burger überhaupt niet als probleem wordt gezien?

Terug naar het nu.

Uw Functionaris Gegevensbescherming komt vast ook weleens op de lijn om u te waarschuwen voor grote gevaren die samenhangen met niet-naleving van de AVG en Wpg. Voor u als bestuurder komen deze waarschuwingen wellicht uit de lucht vallen. Of misschien worden ze door andere afdelingen en adviseurs niet herkend. Op zo’n moment is het goed om te bedenken dat het risico niet meer of minder aannemelijk wordt naarmate het door een meerderheid als een reëel probleem wordt gezien.

Mijn punt is niet dat Semmelweis, Cassandra, en -dare I say- ook uw FG zoveel slimmer is dan alle anderen. Wat hen en ons uniek maakt is het vermogen, de kans of de brutaliteit om los van de heersende opinie onze opvattingen en bevindingen te delen. Voor Semmelweis en Cassandra dapper, voor ons minder hoogdravend of intellectueel, het is onze rol om bevindingen met u te delen, ook als deze onverwacht of ongewenst zijn. Gewoon werk dus en hopelijk leven FG’s langer en gelukkiger dan deze twee.

Zoals het kind uit het sprookje wijst op het ontbreken van de kleren van de keizer, wijst de FG op het ontbreken van garanties en zekerheid op het gebied van naleving van wetgeving.

Dat u en uw organisatie onbeschermd voor gek lopen, is vast niet fijn om te horen. Maar omdat het gaat over de digitale autonomie in het openbaar bestuur blijven we het indien nodig toch aankaarten. Laat anderen u maar ‘effectief beïnvloeden’, dan doen wij intern ons zegje, zonder ons te bekommeren over draagvlak en likeability.