Rijk lijkt open over ICT-projecten, maar schijn bedriegt

Bijna 2 maanden biedt de rijksoverheid de burger zicht op de uitvoering van grote ICT-projecten en ICTprojecten met een hoog risico. De Algemene Rekenkamer moest vorige week bekend maken dat het project tot de invoering van nieuwe ICTsystemen bij de politie grote problemen heeft veroorzaakt.

Wie de website www.rijksictdashboard. nl enkele weken volgt, moet de conclusie trekken dat het Rijk greep heeft op de invoering van bijna alle grote risicovolle ICT-projecten bij de negen departementen. Uit de website wordt zichtbaar dat acht ministeries 36 grote en riskante ICT-projecten uitvoeren. Voor de uitvoering van alle projecten staan de seinen op groen.

De 36 grote ICT-projecten omvatten een kostenpost van 1,72 miljard euro. Koploper is het ministerie van Veiligheid & Justitie met negen grote ict-projecten ter waarde van 299 miljoen euro. Het meeste geld voor grote ICT-projecten wordt uitgegeven door het ministerie van Defensie: zes grote ICT-projecten met totale kosten van 430,4 miljoen euro.

Het doel van de website is burgers en anderen een goed totaaloverzicht te geven over de voortgang van de projecten. Er wordt daarom gewerkt met kleuren, groen, geel en rood. Alle lopende projecten die uitgevoerd worden, scoren de kleur groen. Burgers dienen te beseffen, zo blijkt uit de toelichting op de dashboardwebsite, dat de kleuren worden vastgesteld op basis van vergelijking met de laatste afgesproken wijziging van het project.

Het ministerie van Binnenlandse Zaken wijst er desgevraagd op dat groen ook betekent dat wijzigingen voor kosten en duur van het project minder dan 10 procent afwijkt ten opzichte van wat bij de start van het project is afgesproken.

Wie de informatie over de uitvoering van de projecten combineert met de informatie op de taartdiagrammenpagina, ontdekt dat van de vier projecten van het ministerie van Financiën er één de kleur rood heeft gekregen. Dat wil volgens de bijbehorende informatie zeggen dat actie nodig is. Welk project het betreft en welke actie nodig is, wordt echter niet met een simpele klik zichtbaar.

Grote projecten van het ministerie betreffen onder meer de vooringevulde aangifte (ICT-project ter waarde van 53 miljoen), nieuwe toeslagen (206 miljoen) en basisregistraties (49 miljoen).

Taartdiagram

Overigens blijkt uit de toelichting op de website dat ook rood betekent dat de kosten en de uitvoering lager dan een 3 scoort. Volgens de nadere toelichting die Binnenlandse Zaken desgevraagd verstrekt, betekent rood dat de kosten en de duur van het project meer dan 40 procent afwijken ten opzichte van de laatste wijzigingen in het project.

Het ministerie van Binnenlandse Zaken heeft vier grote ICT-projecten te doen. Twee ervan zijn afgerond: digitale werkomgeving Rijk (65 miljoen euro) en elektronische reisdocumenten (19 miljoen). Een lopend projecten is onder meer de modernisering van de gemeentelijke basisadministratie (34 miljoen).

Eén project heeft de kleur geel en dat betekent volgens het webpaneel dat het project aandacht nodig heeft. Voor burgers en belanghebbenden blijft onduidelijk voor welk project dit geldt.

Anne Verbeeck, die als onafhankelijk organisatieadviseur informatievoorziening met reviewmethodes de kwaliteit van websites meet, concludeert: ‘Geel wordt gegeven aan afgeronde projecten. Het lijkt alsof je actuele informatie krijgt, maar dat klopt dus niet.’

De website is begin dit jaar overgenomen uit de VS, waar de basisversie door president Obama is geïntroduceerd. Wie de site enkele weken volgt, merkt dat geen voortgang wordt geboekt. Uit de toelichting bij de ‘Veelgestelde Vragen’ blijkt waarom: de afspraak is dat projecten niet dagelijks, maar slechts sporadisch wordt geactualiseerd. De informatie wordt pas verstrekt als de Kamer per jaarverslag of officieel document daarover is geïnformeerd.

Voortgang

Verbeeck: ‘De website werkt prima. Het ziet er ook fantastisch uit, maar het is de transparantie van een spiegel. Terwijl het doel transparantie is, wil men niet per dag informatie geven over de voortgang. Kennelijk is er geen vertrouwen om alle daarvoor benodigde informatie te geven.

Volgens hem biedt het rijksdashboard ook prima kansen om informatie te delen met burgers en met anderen binnen de overheid. Maar van die kans wordt geen gebruik gemaakt. ‘Wat je dus krijgt, is dat de problematiek zichtbaar wordt gemaakt, maar dat de problematiek niet inzichtelijk ís. Het vertrouwen ontbreekt kennelijk bij het kabinet om echt transparant te zijn.’

De kosten van de invoering van het rijksdashboard, oftewel webpaneel over ICT-projecten, bedragen 60 duizend euro. De jaarlijkse beheerkosten zijn ongeveer 25 duizend euro per jaar, zo laat het ministerie van Binnenlandse Zaken desgevraagd weten.

Het kabinet heeft afgelopen winter besloten om het rijksdashboard in te voeren na contacten van topambtenaar Maarten Hillenaar, bij het Rijk verantwoordelijk voor automatisering, met zijn Amerikaanse collega Vivek Kundra.

Bij de invoering van het rijksdashboard in mei waren de reacties verdeeld. Positief werd beoordeeld dat belastingbetalers hierdoor inzicht krijgen hoe het Rijk projecten uitvoert. Kritiek was er ook: het rijksdashboard biedt geen duidelijkheid over wie de opdrachtgever is en wordt niet continu bijgewerkt met het risico dat het webpaneel slechts een pr-functie vervult.