Privémodus aan bij onderzoek bijstand

Het dark web behoort tot de openbare bronnen die ambtenaren mogen gebruiken om de gegevens van bijstandsontvangers te controleren, maar onder een schuilnaam in contact treden met de burgers is niet toegestaan. Het zijn enkele saillante details uit de Handreiking Internetonderzoek die ambtenaren houvast geeft bij het online verzamelen van informatie in het kader van de Participatiewet.

Open bronnen

Om vast te stellen of een bijstandsuitkering terecht is, mogen ambtenaren onderzoek doen en daarbij mogen ze gebruik maken van open bronnen. ‘Een open bron kenmerkt zich door het feit dat in beginsel iedereen er toegang toe kan krijgen’, staat in de handreiking. Tot de open bronnen behoren het internet dat via zoekmachines te vinden is, maar ook wat níet met zoekmachines te vinden is, zoals het deep web en het dark web (waar de informatie staat die niet is geïndexeerd en dus niet is te vinden met zoekmachines).

Inloggen

Voor sommige websites, zoals Facebook, moet men inloggen. Die websites gelden als open bronnen wanneer het verkrijgen van een account een (semi-)geautomatiseerd proces is en er geen groepen worden uitgesloten van registratie. Maar de informatie waarvoor een Facebook-gebruiker toestemming moet geven om het te zien, bijvoorbeeld door een vriendschapsverzoek te accepteren, is een afgeschermde bron.

Anoniem

Van ambtenaren mag niet verwacht worden dat ze hun privé-accounts gebruiken voor onderzoek, dus ze zullen zich op andere wijze dienen te registreren. Ze mogen de betrokken burger echter niet misleiden. ‘Om dergelijke mis­leiding te voorkomen is van belang dat er op geen enkele manier met de betrokken burger onder een schuil­naam wordt geïnteracteerd.’ Op sommige websites is te zien wie een profiel bezoekt, dus gebruik ‘de zogeheten privémodus of anonieme modus’.

Niet in dossier

De onderzoekende ambtenaren dienen ‘slechts gegevens te verzamelen die noodzakelijk zijn voor het vaststellen van het recht op bijstand van de betrokken burger’. Het moet betrekking hebben op de belanghebbende, de informatie moet relevant en betrouwbaar zijn, er moet een bewijskopie worden gemaakt en informatie die niet relevant is ‘slaat u niet op en neemt u niet op in het dossier’.

Niet bij voorbaat ingrijpender

Het onderzoek mag niet ‘stelselmatig’ zijn en om te bepalen of dat zo is, heeft de commissie Koops enkele factoren onder elkaar gezet. Is het bijvoorbeeld noodzakelijk om alle gegevens op te slaan, zijn het geen bijzondere persoonsgegevens, wat is het doel van de zoekactie, wat is de manier van zoeken en hoe geavanceerd is de zoekactie? ‘Hoewel het internet vragen oproept en ons vaak waakzaam maakt voor privacy-inmengingen,’ concludeert de VNG, ‘is het niet bij voorbaat zo dat de inmenging ingrijpender is dan met de meer traditionele onderzoeksmiddelen.’