Omvang Wia-debacle nog onduidelijk

Minister Donner kan pas in september uitleggen waarom het ICT-systeem dat de Wia zou gaan uitvoeren, is mislukt. Dat schreef hij gisteren aan de Tweede Kamer. Hoe veel miljoenen UWV precies aan de bouw heeft uitgegeven, blijft tot die tijd onduidelijk.

Donner (Sociale Zaken) maakte vorige week bekend dat UWV stopt met de bouw van het systeem, omdat doorgaan onaanvaardbaar hoge kosten zou opleveren, en een onzeker resultaat. In de aanvullende brief die Donner gisteren naar de Kamer stuurde, noemt hij een nieuw bedrag dat is uitgegeven aan de bouw van het UWV-systeem, dat de ‘Definitieve voorziening Wia’ heet: 87 miljoen euro. Volgens de ’Inventarisatie grote ICT-projecten’, die minister Ter Horst (BZK) oktober vorig jaar naar de Tweede Kamer stuurde, kostte de ICT-component van het ‘Programma Wia’ minder. De totale kosten bedroegen 127 miljoen euro, aldus de lijst van Ter Horst, de ICT-component was 60 procent, wat uitkomt op 76,2 miljoen euro.

Februari dit jaar werd weer een ander bedrag genoemd. Van de 127 miljoen was zo’n 85 miljoen bestemd voor de bouw van de ‘Definitieve voorziening Wia’, zo meldde de Inspectie Werk en Inkomen in het rapport ‘Invoering Wia’. Het resterende bedrag werd gebruikt voor het noodsysteem waarmee de Wia nu nog wordt uitgevoerd. Bovendien was er een verschil tussen het door Sociale Zaken beschikbaar gestelde bedrag (127 miljoen) en het bedrag dat UWV in de uitvoeringstoets noemde (151 miljoen), aldus de inspectie.

Dat verschil zat hem in een “door UWV gehanteerde risico-opslag van 30 procent op een deel van de ICT-kosten”, vervolgt de inspectie. Tijdens het implementatietraject was er nog onduidelijkheid over de lagere regelgeving. Sociale Zaken had aangegeven dat UWV om aanvullend budget mocht vragen, als er extra uitvoeringskosten waren vanwege “aantoonbaar gewijzigde lagere regelgeving”. Volgens de inspectie gaf UWV begin februari dit jaar aan inderdaad om aanvullend budget te gaan vragen. Op dat moment was 103 miljoen van de 127 miljoen inmiddels uitgegeven, aldus de inspectie. De cijfers worden verder onderzocht, schreef Donner in zijn brief van gisteren. Ook wordt bekeken in hoeverre de voor de ‘Definitieve voorziening Wia’ ontwikkelde producten in de toekomst bruikbaar zijn.

‘Ambitieuze planning’
De Inspectie Werk en Inkomen (IWI) deed de afgelopen jaren meermalen onderzoek naar de invoering van de Wia. December 2006 waarschuwde de inspectie al voor de “ambitieuze planning” van UWV voor de ‘Definitieve voorziening Wia’. UWV wilde het systeem niet alleen gebruiken voor de Wia, maar er later ook de WAO, de WW en de ZW mee uit gaan voeren. “De rentabiliteit van de huidige investering hangt direct samen met de mogelijkheid om de resultaten ook direct te benutten voor het nieuwe UWV-uitkeringssysteem”, schrijft de inspectie in dat rapport. “Indien deze ambitie niet wordt waargemaakt is er sprake van een kostbaar Wia-systeem.”

De inspectie was bezorgd, omdat UWV niet concreet aangaf welke voorbereidingen werden getroffen om ervoor te zorgen dat het Wia-systeem na 1 januari 2008 ook voor de uitvoering van andere wetten gebruikt kon worden. “Verder wordt ook niet concreet aangegeven op welke wijze het Wia-systeem en, op termijn, het uitkeringssysteem, aangesloten kan worden op de systemen van de ketenpartners binnen het domein werk en inkomen. Zo geeft UWV geen schatting van de mijlpalen en de kosten die later gemoeid zijn met het systeem om naast de Wia ook de WAO, WW en ZW uit te voeren.”

In hetzelfde rapport, ‘De Wia-claim beoordeeld’, staat dat UWV ook een bestaand systeem voor de Wia had kunnen kopen, in plaats van het zelf te (laten) bouwen. UWV heeft die mogelijkheid onderzocht, schrijft de inspectie. Maar de tijd die aanbesteding zou kosten “is zodanig lang dat UWV implementatie van de structurele oplossing per 1 januari 2008 niet haalbaar achtte”, aldus het rapport. Om de structurele oplossing, ofwel het Wia-systeem, op tijd te kunnen leveren, besloot UWV niet aan te besteden, maar zelf te laten bouwen. De bouw werd ondergebracht in een bestaand Europees raamcontract. “Dit heeft langer geduurd dan gepland, waardoor de start van de bouw meteen op het kritieke pad begint.”

Februari dit jaar herhaalde de inspectie haar waarschuwingen in het eerdergenoemde rapport ’Invoering Wia’. Daarop schakelde UWV Het Expertise Centrum (HEC) in om onafhankelijk onderzoek te doen, en richtte de uitkeringsinstantie een Taskforce op. Uiteindelijk besloot UWV de bouw te stoppen. Het HEC onderschrijft die conclusie, aldus Donner in zijn brief, en ook volgens de inspectie is stoppen een “onvermijdelijke keuze“. Volgens Donner was UWV onvoldoende in staat “om een groot ICT-programma als dit te sturen en te beheersen. Hierdoor heeft het programma vertraging opgelopen en zijn vergeleken met de productie te hoge kosten gemaakt. Doorgaan is volgens UWV geen optie. Als er alsnog een functionerend systeem zou komen, zou dit veel te complex en te duur zijn.” (MH)