'Minder struisvogelgedrag nodig bij digitalisering'

Het is aan overheidsambtenaren om te zorgen dat de verbinding met de samenleving in stand blijft in tijden van digitalisering. ‘Daar ligt echt een uitdaging', vertelde staatssecretaris Knops (Binnenlandse Zaken, CDA) donderdag in een gastcollege aan de Universiteit Leiden. Overheidsdiensten zijn bijvoorbeeld nog niet goed genoeg ingericht voor mensen met een beperking. ‘Je sluit mensen onbedoeld toch uit.’

Struisvogelgedrag

Volgens Knops moet er een academische houding komen van verbeteren, challengen, stap-voor-stap kan ontwikkelen door middel van experimenteren, terwijl het nu bij de overheid nog vaak gaat om de vragen: wat gaat er fout en wie is er verantwoordelijk? ‘Dat zorgt voor struisvogelgedrag.’ Hij herinnerde hierbij aan een van zijn eerste debatten als staatssecretaris digitalisering waarin hij zei: ik ga fouten maken. ‘Bij innoveren horen risico’s.’

Coronakans

Hij wees wederom op de mogelijkheden van publiek-private samenwerking. Bijvoorbeeld de Alliantie Digitaal Samenleven, met verschillende organisaties uit het bedrijfsleven en de publieke sector. ‘We hebben met die organisatie juist in coronatijd, wat toch een crisis was maar ook een kans, ervoor gezorgd dat bedrijven en instellingen overtollige smartphones en laptops ter beschikking stelden aan bijvoorbeeld verzorgingstehuizen.’

Moeder

Knops' drie uitgangspunten zijn digitale inclusie, digitale veiligheid en digitale innovatie. Bij inclusie, waarover hij eerder ook met Binnenlands Bestuur sprak, noemde hij in het gastcollege een persoonlijk voorbeeld: zijn moeder van 72, die hoogopgeleid is en zich nog steeds onderdeel van de samenleving voelt, maar voor wie het wel een probleem zou kunnen zijn om alles digitaal te moeten doen. Websites moeten goed toegankelijk zijn voor mensen met een beperking en fysieke loketten moeten beschikbaar blijven.

Veilig wanen

Bij veiligheid sprak hij over cyberattacks die de samenleving ontregelen en die zorgen voor stress, onrust en een daling van het vertrouwen in de overheid. Zowel burgers en overheid moeten hun beveiliging op orde hebben en dat vraagt om training. ‘Een aanval wordt vaak past ontdekt als het kwaad al geschied is.’ Hij noemde hier specifiek de midden- een kleinbedrijven, waar ook programma’s voor lopen en waar een houding is als: ‘Wij wanen ons wel veilig.’

Coalitie

‘Innovatie is cruciaal, ik kan het niet vaak genoeg zeggen.’ Het is volgens Knops een grote uitdaging voor heel Europa in concurrentie met de Verenigde Staten, waar veel wordt geïnnoveerd maar waar de regering achterloopt met regulering, en China, waar de overheid innovatie gebruikt om de samenleving te controleren. Een internationaal antwoord hierop is de coalition of the willing, die de best practices willen delen, en een Nederlands antwoord is volgens Knops het I-Partnerschap, dat studenten de kans geeft om zich bij overheden bezig te gaan houden met maatschappelijke vraagstukken.

Screenshot gastcollege Knops op YouTube, 12 november 2020