Op weg naar één ICT-omgeving voor 415 gemeenten

Gemeenten moeten nog beter inzien dat decentralisaties en bezuinigingen niet strijdig zijn met hun moeizame inspanningen op het gebied van ICT en de e-overheid, vindt Tof Thissen. En vooral niet denken dat die ICT zelf zo uniek is.

Lastig verhaal
Tof Thissen heeft het druk als directeur van het KwaliteitsInstituut Nederlandse Gemeenten. KING moet gemeenten bestuurskracht helpen ontwikkelen, mede via Operatie NUP, een pakket afspraken met gemeenten over de elektronische overheid in 2015. En dan komen daar ook nog drie decentralisaties bij, plus het programma modernisering GBA en niet te vergeten de bezuinigingen. Een lastig verhaal richting gemeenten. Maar de afgelopen najaar opgestarte Operatie NUP zelf staat overeind: “We hebben veel mensen geworven en we weten wat we de komende drie jaar moeten doen. De organisatie is op orde en we hebben een geweldig startcongres gehad met NUP Live op 8 maart, waar ook bestuurders in de zaal zaten. Die bestuurders zijn helaas vaak pas geïnteresseerd in ICT als het fout gaat.”

Basisgemeente 

Er gaat nogal eens wat fout in e-overheidsland, maar er is ook één ‘stip aan de horizon’ waarover Thissen erg optimistisch is: de ‘basisgemeente’. “Het zijn onze ideeën voor dat ene ICT-gemeentehuis voor 415 gemeenten. Gemeenten hebben nog altijd het idee dat ze er zelf voor staan en dat hun identiteit ligt in het hebben van hun eigen soft- en hardware. Maar als je door je oogharen kijkt zie je nauwelijks verschillen in informatieverwerking en -voorziening . Dus moet het gewoon gestandaardiseerd en geharmoniseerd. Veel gemeenten zijn daar enthousiast over, we hebben een business case klaar, we hebben een projectleider en er zijn samenwerkingsverbanden zoals GovUnited, Dimpact, ICT Samenwerkingsverband Zuidwest Friesland en Drechtsteden, die zeer geïnteresseerd zijn.”

Die standaardisatie geldt dus ook voor de software voor gemeentelijke websites?

“Ja, want de gemeentelijke identiteit zit niet in je applicaties en je ICT, die zit in je gemeentelijke dienstverleningsproces, in de manier waarop je verstaat wat groepen in de samenleving en individuele burgers en bedrijven nodig hebben en wat je dan aan dienstverlening moet accomoderen. Dáár zit jouw identiteit. De backoffice zou je bijvoorbeeld kunnen organiseren als een netwerk van regionale shared service centra. En daarbovenop zou je gestandaardiseerde logische processen, geharmoniseerd met elkaar, moeten plaatsen, zodat ook nieuwe wetgeving veel makkelijker te implementeren is. Nu moet dat vaak op 415 plekken en zorgt dat voor hoofdbrekens. Gemeenten zoeken wel de samenwerking, maar we kunnen nog zoveel meer. Volgens Marcel Meijs, voorzitter van de Vereniging van Gemeentesecretarissen, kunnen we zo makkelijk twintig tot dertig procent besparen op de bedrijfsvoering van gemeenten. Ook minister Spies is er laaiend enthousiast over. ”

Welke rol kan KING daarin spelen?

“Enthousiasmeren, overtuigen , draagvlak zoeken en toewerken naar het opdrachtgeverschap namens die 415 gemeenten of een voorhoedegroep daarvan. Een ICT-bedrijf kwam hier laatst vissen naar een opdracht en ik zei: regel maar een bouwcombinatie; zoek je grote broers maar eens op. En kom dan met een aanbod. Je weet wat we willen met die basisgemeente.”

Die leveranciers zullen bij elkaar daardoor wel omzet gaan mislopen.

“Maar aan effectiviteit winnen ze. Ik heb altijd gedacht dat leveranciers het makkelijker vinden om 415 keer hetzelfde kunnen verkopen dan dat ze één keer voor 415 gemeenten iets groots maken. Maar ik ben langzamerhand tot de conclusie gekomen dat die leveranciers het ook veel prettiger vinden als ze via standaarden en een schaalvergroting succesvoller zijn. Want de mislukkingen kleven ook aan hen.”

De vraag is of de deadlines in de Operatie NUP worden gehaald. Alleen al de Webrichtlijnen zijn kennelijk een probleem.

“We weten dat gemeenten het gevoel hebben dat dit een Haags onderwerp is dat ze door de strot wordt geduwd. En dat terwijl er drie decentralisaties aan komen: de AWBZ, de jeugdzorg en de wet Werken naar vermogen (WWNV). Gemeenten vragen ons of we al de spulletjes hebben klaarstaan zodat ze goed met die WWNV kunnen werken. Wij zijn nu bezig dwarsverbanden te leggen tussen die decentralisaties enerzijds en de NUP- en mGBA-programma’s anderzijds. Dat is nog een hele klus. Maar je merkt dat juist door die bezuinigingsdruk en die decentralisatiedruk de gemeenten zeggen ‘dat is allemaal wel belangrijk, maar we willen nu graag instrumenten hebben’. En dat is een spanning. ICT is een fantastisch hulpmiddel, maar ik blijf benadrukken dat het niet alleen om de instrumenten gaat, maar vooral om bedrijfsprocessen die ertoe leiden dat we de vragen van gemeenschappen en individuele burgers en ondernemers tot uitgangspunt van ons handelen kunnen maken, zodat we ze kunnen helpen. Het draait om de humanisering van de relatie overheid-burger.”

Komen er met die decentralisaties ook nieuwe NUP-bouwstenen bij?

“We beschikken al over een goede portal bij het Digitaal Klantdossier: Mens Centraal, een mensvolgsysteem dat integraal werken mogelijk maakt. Het is een google-systeem dat bij de bron alles in één keer ophaalt. Wat bekend is over leerplicht, schuldhulpverlening, werkloosheid, verslaving, schooluitval enzovoort  is daar bij elkaar gebracht en maakt veel snellere interventies mogelijk. We hebben dus al een in potentie fantastische portal voor de AWBZ, de Jeugdzorg en de Wajong. We zitten nu echt in de zendingsmodus om te laten zien dat die decentralisaties en het NUP in elkaars verlengde liggen.”