Ik las pas op de dag zelf dat de conferentie plaatsvond, maar ik had er graag nog een tafel bij aangeschoven. Aan die tafel had ik het dan willen hebben over behendigheid van de overheid. Niet zomaar behendigheid, maar als vertaling van het engelse agile, een al decennia opstomend begrip in de product- en software ontwikkeling.
Behendige rijksdienst
Onlangs waren dertien SGs bezig met de vraag hoe de Nederlandse overheid de beste ter wereld kan worden. Aan dertien tafels…
De rijksdienst worstelt met problemen die ook in de IT in de afgelopen halve eeuw ervaren zijn. Tot ver in de jaren ’80 was IT rekencentrum- en mainframe-centrisch. Als een organisatie al de moed had om IT in te zetten, dan moest er héél veel geld meegebracht worden en een ijzeren beheerorganisatie ingericht om met de dure spullen om te gaan. Zo’n beheerorganisatie gaat een eigen leven leiden, en we hebben al lang ervaren dat het razend lastig is om de uitkomsten van zo’n eigen leven in lijn te houden met de redenen waarom de organisatie is ingericht.
Met de komst van personal computers werd de IT bereikbaar op afdelings- en persoonlijk niveau. De kosten van het beheer van al die losse apparaten, en niet in het minst ook desastreuze ervaringen met falende informatiebeveliging, leidden al gauw weer in dezelfde richting: beheerorganisaties die weliswaar (meestal!) de techniek beheersen, maar daarmee nog niet noodzakelijk oplossingen bieden waar de organisatie als geheel mee geholpen wordt.
Ook de ontwikkeling van software voor al die apparatuur blijkt, tot en met vandaag, moeilijk beheersbaar. De minister van BZK praat er tegenwoordig regelmatig over met de Tweede Kamer. Vanuit de IT is weinig goeds te verwachten, zou je kunnen veronderstellen op basis van wat in de pers verschijnt over de rijks-ervaringen. Toch wel. Je moet alleen elders kijken.
Agile, lenigheid of behendigheid, is een kernbegrip in de moderne software ontwikkeling. In het Agile Manifesto (2001) gaat het o.m. over eenvoud, voortdurende aanpassing aan veranderende omstandigheden, aanpassing aan veranderende doelstellingen, goed ontwerp, klanttevredenheid en het meten van de voortgang aan de hand van bruikbare (liefst: in gebruik genomen) producten. Klinkt bekend? Het lijken wel de moderne eisen aan de overheid! Hier zijn lessen te leren, lessen van anderen in een andere omgeving, een omgeving die in razend korte tijd heeft geleid tot het verdwijnen van de departementale typekamers, tot dynamische verkeersmanagementsystemen en niet in het minst, tot het internet.
Natuurlijk is er geen panacee. Zelfs over de toepasbaarheid van Agile in de software ontwikkeling zijn discussies gaande. Maar het kan niet anders of er moeten lessen te leren zijn die toepasbaar zijn in delen, wellicht flinke delen van de rijksdienst. Al was het maar op kleine onderwerpen. Zo schrijft Erik Schreijen, Programma-manager Overheid voor de Toekomst, bij het nieuwsbericht over de SG-conferentie optimistisch: “Voor het verslag van de bijeenkomst: kijk ook morgen op onze site!” Dat bleek te hoog gegrepen. Twee dagen later stond er een klein verslagje. Dat kan behendiger.
Titus Mars werkt bij de Directie Informatisering van het ministerie van Justitie. Hij blogt op persoonlijke titel.
