België verplicht ‘recht op deconnectie’

Het ‘recht op deconnectie’ in België zorgt ervoor dat werkgevers niet van hun werknemers kunnen eisen buiten de werkuren nog te antwoorden op e-mails, WhatsApp-berichten, sms’jes of zakelijke telefoontjes. Maar wat als de werkgever zich daar niets van aantrekt?

Initiatiefwet

De PvdA maakte onlangs een initiatiefwet voor een wettelijke verplichting voor werkgevers om met hun werknemers een gesprek te voeren over bereikbaarheid buiten werktijd. Maar in de Tweede Kamer bleken veel partijen daar kritisch over. Voor bijna alle Belgische ambtenaren geldt sinds 1 februari 2022 al het recht na de werkuren e-mails en andere oproepen te negeren. Tot nu toe hadden werkgevers en werknemers de mogelijkheid om hierover afspraken vast te leggen, wat vervolgens maar heel weinig ondernemingen deden.

Afspraken

Vanaf 1 april is dat echter verplicht, al is dat niet voor alle bedrijven zo. Alleen ondernemingen met 20 of meer werknemers moeten het recht in te voeren. De wet zegt ook niet dat dit recht sowieso voor alle werknemers in de onderneming geldt. Het is aan de onderneming om in overleg met medewerkers te bepalen voor wie welke afspraken van toepassing zijn. Zij moeten onderling concrete afspraken maken over hun bereikbaarheid en onbereikbaarheid buiten de uurroosters en tijdens vakanties. Dat kan via de cao of, eenvoudiger, via een wijziging in het arbeidsreglement.

Noodsituatie

Ook moet duidelijk zijn, wanneer bijvoorbeeld wel kan worden gebeld, zoals in uitzonderlijke noodsituaties. Het is dan wel belangrijk dat de werkgever duidelijk aangeeft wat zo’n uitzonderlijke noodsituatie precies kan zijn, zodat hierover geen twijfel of misverstand kan bestaan. Voor bepaalde functies, zoals in de IT, kan het noodzakelijk zijn om wel bereikbaar te zijn buiten de normale werkuren. ‘Het is daarom aangewezen te verduidelijken voor welke functies en/of omstandigheden het wel belangrijk is dat men bereikbaar blijft’, aldus advocaat arbeidsrecht Inger Verhelst van Claeys en Engels in dagblad Het Laatste Nieuws.

Vergaderloze namiddag

Hoewel het recht op deconnectie alleen gaat over het gebruik van digitale communicatiemiddelen na de werkuren, grijpen sommige ondernemingen het ook aan om connectievrije momenten tijdens de werkdag in te lassen. Verhelst noemt de vergaderloze namiddag om geconcentreerd te kunnen doorwerken. Een ander voorbeeld komt van juridisch expert Matthias Debruyckere van hr-dienstengroep Liantis, ook in Het Laatste Nieuws. ‘Medewerkers mogen na een verlofperiode een halve werkdag onbereikbaar zijn om achterstallige e-mails te kunnen beantwoorden. Dit om te vermijden dat ze in de verleiding zouden komen om zich tijdens het verlof al wat “in te werken”.’

Schadevergoeding

Allemaal leuk en aardig, maar wat nu als een werkgevers zich niets aantrekt van dit recht op deconnectie en blijft mailen en appen buiten de normale werkuren? Het is dan verstandig om de dialoog aan te gaan, want specifieke sancties voor werkgevers die hun werknemers blijven storen zijn niet voorzien, weet Verhelst. Bij aanhoudende inbreuken zou de inspectie overtreders wel op vingers kunnen tikken, aldus Verhelst. Daarbij zijn werkgevers sowieso verplicht zorg te dragen voor het welzijn van zijn mensen, ‘waarbij inbreuken sanctioneerbaar zijn’. ‘Er bestaat rechtspraak die op die basis hiervan werkgevers veroordeelde tot de betaling van een schadevergoeding aan werknemers.’