Petitie: meer zeggenschap voor ondernemingsraden

Ondernemingsraden van de overheid zijn onvoldoende betrokken bij besluitvorming door een te ruime uitleg van het primaat van de politiek in de Wet op de ondernemingsraden (WOR). In een petitie roepen vakbond FNV en 114 ondernemingsraden van onder meer gemeenten, ministeries en politie het kabinet en de Tweede Kamer op om de WOR zodanig aan te passen dat ondernemingsraden weer volwaardig bij besluitvorming worden betrokken.

'Adviesrecht heeft geen betekenis meer'
In de petitie, die donderdag werd aangeboden aan minister Wouter Koolmees van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW), eisen de ondertekenaars meer zeggenschap voor ondernemingsraden. De WOR (artikel 46d aanhef en onder b) moet zodanig worden aangepast dat ondernemingsraden bij de overheid net als ondernemingsraden in de marktsector volwaardig bij de besluitvorming worden betrokken, ‘opdat hun rol niet verder wordt beperkt dan ter bescherming van het primaat van de politiek strikt noodzakelijk is’. Dat werd bij de introductie van de WOR bij de overheid in 1995 ook door de wetgever beoogd, maar onder eerdergenoemd artikel kan de WOR nu zodanig ruim worden uitgelegd dat het adviesrecht van de ondernemingsraad bij de overheid vrijwel geen betekenis meer heeft.

Rechtspraak
De ondertekenaars bespeuren een tendens bij de overheid dat ondernemingsraden met een beroep op het primaat van de politiek door overheidswerkgevers steeds minder bij besluitvorming worden betrokken, ‘ook als het om gewone huis-tuin-en-keuken besluiten gaat’. Zij wijzen hierbij ook op een ontwikkeling in de rechtspraak ‘die al meerdere jaren gaande is’. De Hoge Raad heeft bijvoorbeeld vrij recent tot twee keer toe een beschikking van de Ondernemingskamer van het Gerechtshof Amsterdam in stand gelaten, waarin deze tot het oordeel kwam dat zelfs een huisvestingsbesluit vanwege het primaat van de politiek aan het adviesrecht van de ondernemingsraad is onttrokken.

'Inperking was niet het doel'
Het artikel over het primaat van de politiek werd juist in de WOR opgenomen om besluiten van democratische organen aan de invloed van ambtelijke medezeggenschapsorganen en de daaraan verbonden rechterlijke toetsing te onttrekken. ‘Doel van de wetgever was om de medezeggenschap bij de overheid marktconform vorm te geven en niet verder in te perken dan ter bescherming van het primaat van de politiek strikt noodzakelijk is.’ Maar de rechter legt het primaat van de politiek nu zo ruim uit ‘dat zelfs een voorgenomen besluit dat door of in mandaat namens of onder verantwoordelijkheid van een democratisch gecontroleerd orgaan wordt genomen onder het primaat van de politiek valt en de ondernemingsraad feitelijk gezien alleen nog maar een adviesrecht heeft over de personele gevolgen van een besluit’.

Wnra
Besluiten waarvan het in de markt ‘de gewoonste zaak van de wereld’ is die ter advies voor te leggen aan de ondernemingsraad, worden bij de overheid aan het adviesrecht van de ondernemingsraad onttrokken. ‘Dat staat in schril contrast staat met de in 2020 genormaliseerde arbeidsverhouding van de ambtenaar, waarbij juist wederkerigheid en niet meer eenzijdigheid voorop staat.’ De WOR sluit niet meer aan bij het normaliseringsproces dat is ingezet met de Wnra (Wet normalisering rechtspositie ambtenaren). Overheidswerknemers dienen een gelijke positie te hebben als werknemers in de marktsector. Daarbij kan het best eens belangrijk zijn om rekening te houden met de opvattingen van de mensen die de grote maatschappelijke en economische opgaven waarvoor de overheid staat moeten uitvoeren.

'Invloed op service aan burger'
‘Als personeel niet meer via de ondernemingsraad betrokken wordt bij veranderingen van hun eigen werk leidt dat tot negatieve invloeden op hun eigen werk en motivatie en dat kan van invloed zijn op de service aan de burger’, aldus Loes Thissen, voorzitter COR Politie. Carin Benders van de COR van het ministerie van SZW stelt dat bij een verhuizing van een overheidsinstantie de keuze over de indeling van een nieuw pand en waar de muurtjes worden getrokken toch geen politiek besluit is. ‘Toch wordt alles besloten zonder ondernemingsraden en personeel te betrekken. In de toekomst gaan we hybride werken. Daar willen we als ondernemingsraad bij betrokken worden.’

Vakbond 'verontrust'
Volgens Judy Hoffer, FNV-bestuurslid en voorzitter van de ACOP (het overkoepelend orgaan van de overheidsvakbonden) wordt het primaat van de politiek steeds vaker gehanteerd, medezeggenschap daarmee buiten spel gezet en de mening van de professional bij de uitvoering genegeerd. ‘De politiek stuurt veelal de dagelijkse uitvoering aan door strikte regelgeving en strakke centrale richtlijnen. Wij zijn hierover verontrust. Het staat een goede en adequate uitvoering van de publieke taken in de weg.’

Minister neemt signaal serieus
Minister Koolmees reageerde positief. Hij wil de WOR zoveel mogelijk als in de marktsector laten werken. ‘De WOR moet hetzelfde worden toegepast bij publieke als bij private ondernemingen. Ik heb me nooit gerealiseerd dat dit door de ‘primaat van de politiek’ niet het geval is. Ik hoor nu dat dit in de praktijk niet zo is. Politiek primaat is belangrijk, maar niet als middel om medezeggenschap van werknemers te omzeilen. Ik neem het signaal serieus op en ga me erin verdiepen.’