Het afschaffen van de ambtenarenstatus levert de overheid financieel veel minder op dan wordt aangenomen. Volgens Leids onderzoek baseert het kabinet zich op een te optimistische studie.
Financieel fiasco opheffen ambtenarenstatus
Het afschaffen van de ambtenarenstatus levert de overheid financieel minder op dan wordt aangenomen. Het kabinet baseert zich op een te…
Riskant
Aanvaarding van het initiatiefwetsvoorstel van CDA en D66 om de ambtelijke status voor de meeste ambtenaren op te heffen is volgens de bestuurskundigen Gerrit Dijkstra, Frits van der Meer en Caspar van den Berg van de Universiteit Leiden een financieel riskante onderneming.
Fiasco
De eenvoudige besparingen die onder meer de normalisering van het ontslagrecht voor ambtenaren tot gevolg zou opleveren, zijn volgens de wetenschappers gebaseerd op drijfzand. De veronderstellingen en criteria die de minister van Binnenlandse Zaken gebruikt bij de berekening van de te verwachten kosten en baten zijn volgens het drietal ‘te optimistisch’ en brengen ‘daardoor reële risico’s op een fiasco met zich mee.’
Halve eeuw
Een eerste studie van SEO Economisch Onderzoek uit 2006 wees uit dat de invoeringskosten hoog zouden zijn en de baten betrekkelijk gering. Zo zouden de eenmalige kosten van de normalisering tussen 76 en 245 miljoen euro liggen, en de baten op jaarbasis tussen de 5 en 7,6 miljoen euro. In het somberste scenario duurt het dan ook bijna een halve eeuw om tot besparingen te komen, met 23 jaar als meest waarschijnlijke waarde. Toenmalig minister Ter Horst van Binnenlandse Zaken wees op grond van die conclusies de verdere normalisering voor het rijkspersoneel af.
Terugverdientijd
Minister Donner, haar opvolger, gaf SEO begin dit jaar opdracht het onderzoek over te doen. In de nieuwe versie die daar uit rolde kwamen SEO met een gunstiger scenario op de proppen, op basis van veranderde aannames. Daardoor vielen de geschatte kosten stelselmatig lager uit dan in het eerdere rapport. Zo werd de terugverdientijd bijgesteld van 23 naar 7 jaar. Volgens de Leidse onderzoekers zijn de veranderde aannames echter betwistbaar. ‘De veronderstelling dat er bijvoorbeeld nu meer HRM en organisatiecapaciteit binnenshuis voorhanden is en dat prioriteiten in de taken kunnen worden verlegd zonder negatieve neveneffecten op andere taken wordt niet tot onvoldoende onderbouwd’, stellen ze.
Blijmoedig
Daarbij komt volgens hen dat SEO er vanuit gaat dat de omzetting van de huidige wettige regelingen naar een normale cao zonder extra kosten en eisen van de vakbonden zal verlopen. ‘Gezien de ervaringen in landen als Zweden en Italië, waar deze omzetting gepaard ging met loonstijgingen die de vakbonden als compensatie wisten af te dwingen, lijkt deze veronderstelling wel erg blijmoedig’, aldus de onderzoekers. ‘Het is zeer waarschijnlijk dat ook Nederlandse ambtenaren in hun loon gecompenseerd zullen worden wanneer hun publiekrechtelijke status wordt afgeschaft. De kosten blijven dan ook onverminderd hoog.’
Vergeten
Zo wordt ook de batenzijde door SEO met een te zonnige blik bekeken. Door de normalisering van het ontslagrecht, vallen de kosten van de kantonrechter miljoenen euro’s in 2019 al 4 miljoen euro goedkoper uit. Volgens de Leidse onderzoekers is bij het SEO-onderzoek ‘vergeten’ de hogere UWV-kosten die daar het gevolg van zijn in beschouwing te nemen.
Hogere uitgaven
Al met al is het voor de bestuurskundigen van het Centre for Public Sector Reform in Leiden duidelijk dat normalisering geen grote besparingen zal opleveren. ‘Zowel op de korte als de middellange termijn zijn juist eerder hogere uitgaven te verwachten’, waarschuwen ze. De berekeningen op grond waarvan het parlement zijn besluit moet nemen zijn dermate optimistisch dat het risico bij aanvaarding op een financieel en beleidsmatig fiasco ‘zeer groot’ is.
Reacties: 8
U moet ingelogd zijn om een reactie te kunnen plaatsen.
Het is niet voor het eerst dat dit soort voorstellen uiteindelijk de belastingbetaler geen steek verder helpen. Belangrijk is de gedachte waarom dit voorstel is gedaan. Dat is vanuit het idee dat ambtenaren te veel kosten en niet weg te krijgen zijn als ze niet functioneren. Niets is echter minder waar. Het schort meestal aan leiding die geen dossiers opbouwt en niet recht door zee is. Ook het bestuur van gemeenten kijkt vaak liever de andere kant op dan zich met het personeel te bemoeiien. Als er al van die kant naar gekeken wordt, is het omdat een lastige ambtenaar (lees: met een eigen mening) moet wijken. Kortom, veel geschreeuw en weinig wol. Beter is om deze volksvertegenwoordigers die waardeloze voorstellen doen, te degraderen.
Zo zie je maar weer hoe onafhankelijke onderzoek is. De opdrachtgever (BZK) betaald en bepaald dus ook mede de inhoud.
@Hans Visser. Graag een wetenschappelijke onderbouwing van dit gedachtenspinsel. Iets rondtoeteren kan iedereen.
en overigens ben ik van mening dat als de ambtenarenstatus verdwijnt, de Balkenendenorm ook zou moeten verdwijnen: rechten en plichten horen bij elkaar
Welk scenario dan ook, het is goed om arbeidsverhoudingen te normaliseren. Al was het alleen maar om het beeld van de met zijn stoel verkleefde 'functionaris' te doorbreken. En als het in de praktijk toch weinig uitmaakt - zoals in andere reacties de suggestie is - wat is er dan nog op tegen?
Het Onbenut Vermogen binnen de overheid als gevolg van te hoog Collectief Mentaal Verzuim beloopt tussen de 25 en 45% van het productief vermogen. In het bedrijfsleven ligt het percentage lager omdat de markt dat daar makkelijker afstraft. Want als producten en diensten daar daardoor te duur worden gaat een efficiënter werkende concurrent daarover heen. Het niet oorzakelijk aanpakken van dit hogere Collectief mentaal Verzuim bij de overheid komt voor een groot deel voort uit het niet adequaat aanpakken van het meer individuele Mentaal Verzuim omdat leidinggevenden zich daarin geremd voelen vanwege de zeer moeizame weg die zij voor zich zien vanwege de overmatige bescherming van de ambtenarenstatus. Die geremdheid en dat gedrag werkt dodelijk destructief op de motivatie en inzetbereidheid van goedwillenden waardoor het Collectief Mentaal Verzuim wordt. Ik kan mij niet voorstellen dat dit effect is meegenomen in het genoemde onderzoek. De jaarlijkse faalkosten van 10% Collectief Mentaal Verzuim bij rijksoverheid en lokale overheid samen bedraagt jaarlijks ruim 2,5 miljard euro. En dan te bedenken dat Collectief Mentaal Verzuim bij de overheid 10 tot 20% hoger ligt dan in het bedrijfsleven. We spreken dan dus respectievelijk van 2,5 tot 5 miljard euro.
Dit bedrag en dit argument kan niet langer genegeerd, gebagatelliseerd of gemaskeerd blijven worden. Al was het alleen maar omdat het negatief afstraalt op goedwillende mensen (n dit geval ambtenaren genoemd) die als individu te vaak gevangen blijven in onmacht om hier zelf op in en aan te grijpen.
@ flip
Ambtenaren en gewone werkgevers verschillen in één fundamenteel gegeven. Ambtenaren werken binenn de overheid: een publiekrechterlijk orgaan, sterk beinvloed door politiek; een democratisch gekozen LEKENbestuur. Elke 4 jaar verandert dit weer.
Dit maakt het werk van een ambtenaar echt anders.
En zijn kwetsbaarheid daarmaa groter. Ambtenaren die politici naar de mond praten zijn immers makkelijker mee te werken voor politici dan ambtenaren die hun werk onafhankelijk en professioneel proberen te doen.
En dat feit maakt dat de ambtenarenstatus wel degelijk een toegevoegde waarde heeft, sterker nog: wellicht onmisbaar voor een transparante en betrouwbare overheid.
@Jan
Mee eens, maar wel met de kanttekening dat de veiligheid die de ambtelijke status aan onkreukbare ambtenaren zou moeten bieden, in de praktijk al verregaand is uitgehold. Wie onkreukbaar is, verliest in veel gevallen niet alleen zijn loopbaanperspectief, maar ook zijn baan. Daar gaat soms wat tijd overheen, en soms ook niet, maar het gebeurt wel.
Naast behoud van de ambtenarenstatus zijn er dus extra maatregelen nodig om eerlijke ambtenaren te beschermen. Er is ook een mentaliteitsverandering nodig onder met name politici en hoge ambtenaren. Eerlijkheid en onkreukbaarheid moeten weer meer waardering krijgen.
In Italië zie je dat na twinitig jaar Berlusconi, er plotseling een serieus zakenkabinet is aangetreden, omdat langdurige corruptie het land de das om dreigt te doen. Moeten we in Nederland eerst ook afzakken naar het bestuurlijke niveau van B. en zijn kornuiten, met alle economische consequenties vandien, of gaan we die trend ombuigen voordat het land financieel en moreel is leeggeroofd? De kiezer mag het beslissen.