Inclusieve arbeidsorganisatie

Medio april waren de slotbijeenkomsten voor het project functiecreatie. Een project waarbij drie gemeenten en twee provincies, samen met SW-bedrijven, in pilots aan de slag gingen met functiecreatie. Doel was om binnen de arbeidsorganisaties te komen tot een leerproces van het bundelen van relatief eenvoudige taken. Hiermee zou dan na de pilot een participatiebaan mee kunnen worden gevormd. De pilots hebben in de meeste gevallen geleid tot concrete plaatsingen. Belangrijk natuurlijk, maar niet de doelstelling van het project. Het ging om het leerproces.

De vijf pilots maakten duidelijk dat het mogelijk is om banen de overheid te creëren. Echte banen waarbij er ook daadwerkelijk productie, toegevoegde waarde, wordt geleverd. Ook binnen de “kernfuncties” zoals beleidsafdelingen. Ik hecht eraan om die ervaring als eerste te benoemen, want dat is hoopvol. Het kan dus wel. De beste tip uit de pilots is wat mij betreft: ga het doen. Niet eindeloos plannen, maar ga het gewoon ervaren.
 

Dat wil niet zeggen dat het een eenvoudig proces is. Ook dat is een ervaring die uit alle pilots blijkt. Er is sprake van weerstand bij het (midden)management en bij het personeel. Die weerstand zit ‘m niet in het idee an sich. Daar is in brede kring wel steun voor. Ook de gedachte dat werkgevers binnen de overheid hier een bepaalde verantwoordelijkheid in hebben, wordt her- en erkend.
 

De weerstand is vooral gelegen in de botsing van drie ontwikkelingen die samenkomen bij een dergelijke stap. Zo is er nog altijd een bezuinigingsgolf gaande binnen de overheid. Er wordt gereorganiseerd, banen worden geschrapt. Dit betekent dat in veel organisaties mensen worden ontslagen. Dat botst, al is het maar op gevoelsniveau, met een inzet om participatiebanen te willen realiseren. Van reële verdringing is inhoudelijk gezien geen sprake, maar –nogmaals- zo voelt het wel bij sommige medewerkers.
 

Een tweede ontwikkeling is de vergaande efficiencyslag binnen de overheid. Via process-redesign, al dan niet via digitalisering, worden complete processen anders ingericht. Los van de bezuinigingstendens is dat een aparte driver achter aanpassingen van organisaties. Ook dat betekent een herschikking van taken. Ook hier kan er sprake zijn van ontslagen van het bestaande personeel. Maar er is hierbij ook een effect  van opschaling van functies. Veelal worden nu nog juist eenvoudige taken uit een proces gehaald c.q. gedigitaliseerd. Een stap zetten met functiecreatie is in een dergelijke setting niet eenvoudig.
 

Tot slot, om het nog wat complexer te maken, kunnen we constateren dat veel organisaties zich constant aan het aanpassen zijn. Die wendbaarheid botst enigszins met de inspanning die in functiecreatie moet worden gestoken en de stabiliteit die veel mensen in participatiebanen vragen van hun omgeving.
 

De ervaringen uit de pilots zijn in de kern niet nieuw. Het zijn immers juist deze ontwikkelingen die maken dat veel mensen sowieso in Nederland buiten het arbeidsproces staan en er een roep is om te komen tot inclusieve arbeidsorganisaties. Toch is het goed om de eigen invulling binnen de gemeenten en provincies te ervaren met elkaar. Omdat het daar, in de concrete werkelijkheid van de eigen werkvloer, is waar de inclusie zal moeten gaan plaatsvinden. Dat is niet eenvoudig, maar het kan wel. Gewoon gaan doen is het motto.  

Jeroen Pepers